ලංකාවාසී බෞද්ධ ජනතාව මිහිදු හිමිිව පුදනුයේ දෙවැනි බුදුන් ලෙසය.අනුබුදු හිමිි සමග ඉටටිිය"උට්ඨිය"සම්බල"බද්ධසාල නමින් තෙරුන් සිවුනමක්ද සංඝමිත්තා කුමරියගේ පුත්ර සුමන සාමණේරයන්ද සමග භණ්ඩුක නම් උපාසක තෙමේිද බුදු දහම ගෙන එන දූත පිරිස අතර විය. මිිහිදු හිමිි මේ පිරිස සමඟ පොසොන් පොහෝ දින දඹදිව වෙීදිස පුරයේ සිට ලංකාවෙී අනුරාධපුරයට තරමක් ඈතින් මිස්සක පවුවට වැඩම කළ බව වංස කතාවල සඳහන් වෙී.
අනුබුදු හිමිිගේ ලංකාගමනත් සමග අපට ලැබුනු දායාද බොහෝය.සද්ධර්මයට අමතරව අක්ෂර විද්යාව "කලා ශිල්පය"ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය"භාෂා සාහිත්යයද"මෙහෙණි සසුන පිහිටුවීීමත් ශ්රී මහා බෝධිියේ දක්ෂිණ ශාඛාව ලංකාවට වැඩම කරවීීමත් ලංකා ඉතිහාසයේ හැරවුම්ී ලක්ෂය බවට පත් විය.මහා ගන කැලෑවල යෝධ ගල් පර්වත වලට ජීවය කවා බුදූුන්වහන්සේගේ මහා කරුණාව "මෛත්රිය "අනුකමිපාව විිනිවිිද පෙනෙන අයුරින් බුදූු පිළිම නෙලීම සිංහල කළාකරුවාට හුරුවූයේ බුදුදහම ගෙන ඒම තුළිනි. අනුරාධපුරයේ සමාධි පිළිමය"ගල් විිහාරයේ බුදු පිළිමය"රුවන්වැලි"මිිරිසවැට්ි"ථූපාරාමය වැනි සෑ රදුන් අදට පමණක් නොව ශ්රී ලංකාවෙී අනන්යයතාව ලොවට කියාපාන අනර්ඝ නිර්මාණ ෙවිි.ලොව දිනූ මා හැඟි දායාද ලංකාවට උරුම කර දීෙමිී නිර්මාතෘවරයාණන් මිිහිª මහරහතන් වහන්සේ ලංකා ඉතිහාසයට අලුත් යුගයක් නිර්මාණය කළ සේක. ෙමිී මහින්දාගමනය පිළිබඳ උගතුන් අතර නොයෙක් මතිමතාන්දර අසන්නට ලැබෙී.මිිහිª හිමිිගේ දූත පිරිසෙහි සත් දෙනෙකි.මිිහිදු හිමිි මහරහතන් වහන්සේ නමකි.සෘධිබලය ඇත්තේ පසේ බුදු මහරහතන් වහන්සේට බව අප දන්නා කරුණකි.එ් හෙයින් මිිහිදු හිමිිට සෘධිබලය ඇත.සෘධිබලයෙන් අහසින් වැඩිය හැකි බව පැවසේ.දේවානනම්පියතිස්ස රජ්්ුගේ පැනයකට මිිහිª හිමිි පැවසූයේ ’දියෙන් හෝ ගොඩිින්’ නොපැමිණි බවයි.මිිහිදු හිමිි දූත පිරිස හංසයන් මෙන් අහසට නැගී මිහින්තලා පවුවට වැඩිි බව පවසා ඇත. ඉට්ඨිය" උටීඨිය" සම්ීබල" බද්ධසාල තෙරවරු හතරනම රහතන් වහන්සේද යන්න සඳහන් වී ඇති අවස්ථා විරලය.එසේම සුමන සාමණේර සහ භණ්ඩුක උපාසක අහසින් පැමිිණියේ ද යන්න ප්රශ්නයකි. එම දෙපොළ පසුකාලීනව පැමිීණි බවද සමහර ඉතිහාසඥයන්ගේ අදහසයි.විිවිධ මත අතර සිර වූ බෞද්ධයන් වූ ශ්රී ලාංකික අප මිිහිª හිමි ඇතු¿ ¥ත පිරිස අහසින් වැඩිි බවට වංස කතාවල කියන දේ පිළිගත්තත් අන්ය ආගමිකයන් සහ ඉතිහාසඥයන් මිිහිª හිමි ආගමනය ගැන බලනුයේ බෞද්ධාගමිික පසුබිිමක සිට නොවෙී.
මිිහිª හිමි ඇතුළු දූත පිරිස අහසින් වැඩි බව දීපවංසය"මහාවංසය"සමන්තපාසාදාකාව වැනි වංස කතා ස්ථීරවම සඳහන් කර ඇත.එහෙත් සුමන සාමණේරයන් සහ භණ්ඩුක උපාසකට අහසින් පැමිණීමට සෘද්ධි බලයක් තිබුණා යැයි පිළිගත නොහැකිය.සංඝමිත්තා තෙරණිය මෙන් පසුකාලීනව මේ දෙදෙනා පැමිණෙන්න ඇතැයි සිතිය හැකි මුත් වංස කතා ඒ ගැන සඳහන් නොකරයි.
උගත් බුද්ධිමතුන්ගේ එක් මතයක් නම් මිහිª හිමි ඇතුළු දූත පිරිස නැවකින් ලංකාවට වැඩි බවයි.සමහර මූලාශ්රවල මේ බව සඳහන් වන බව පැවසේ. ක්රි.පූ.3 වැනි ශතවර්ෂයේ වෙළඳාම් සඳහා ඉන්දියන් සාගරයේ නැවි ගමනාගමනය පැවතුනි.එම නැවී ලක්ද්වට පැමිණ තිබේ.ලක්දිව සමග වෙළඳාම් කිරීමේ හැකියාවද තිබුණ බව කියවෙී.මිහිදු හිමි ඇතු¿ දූත පිරිස උත්තර භාරතයේ සිට දක්ෂිණ භාරතයේ භාරුකජීඡ වරාය තෙක් ගොඩබිමින් පැමිණ ඇත.මේ සඳහා මාස හයක් පමණ ගතවි ඇත.එම වරායේ සිට නැවී නැග ලංකාවට පැමිණ ඇතැයි මතයකි.තිස්ස රජුගේ පැනයට දූන් පිළිතුර අනුව මිහිදු හිමියන් පවසා ඇත්තේ දියෙන් පමණක් නොව ගොඩින්ද පමණක් නොව මේ ක්රම දෙකෙන්ම බව ඉඟි කර ඇති බවට වටහා ගත හැකිය.
මහින්දාගමනය ගැන වංසකතාවල සඳහන් සෘධිබලයත් ඉතිහාසඥයින් සඳහන් කරන ගොඩබ්මෙන් සහ නැවි මාර්ගයෙන් වූ ආගමනයත් තර්කානුකූලව පිළිගැනීම හෝ නොපිළිගැනීම බුද්ධි මට්ටම අනුව විසඳිය යුතු ප්රශ්නයකි.එම ගැටළුව එසේ පවතින්න ඉඩහැර මිහිදූ හිමිගේ සේවය ශ්රී ලංකා බෞද්ධ ජනතාවට පමණක් නොව ශ්රී ලාංකිකයන් වූ අපට ඉර හඳ ආලෝකමත් කරන ශ්රේෂ්ඨ උත්තම ගණයේ සිහිවටනයක් බව අවිවාදයෙන් පිළිගත හැකි සිදූවීමකි.බුද්ධාලම්භන ප්රීතියෙන් පොසොන් පොහොය දිනය මිහදු හිමියන් වෙනුවෙන් පූජෝපහාර පවත්වා බෞද්ධ ලෝකයට අප දෙන පණිවුඩය මිහිදු හිමියන්ට පුදන ශ්රේෂ්ඨ උත්තම පූජාවයි.අවුරුදූ අසූවක් පමණ ආයු වළඳා ලක්දෙරණ මත මිහිදන් වූ මහින්ද මහරහතන් වහන්සේ ශ්රී ලංකා බෞද්ධයන් වූ අපගේ දෙවැනි බුදූන් ලෙස සදාකාලිකවම සිහිපත් කරන්නෙමු..
(උපුටා ගැනීම තිසරණ පුවත්පත)
