අනුරාධපුර යුගයේ සාහිත්‍යය

කි‍්‍ර. පූ. 437 සිට කි‍්‍ර.ව. 1017 දක්වා අනුරාධපුර රාජධානි යුගයේ කි‍්‍ර. පූ. 89 - 76 දක්වා රාජ්‍යත්වය දැරූ වළගම්බා රජතුමාගේ රාජ්‍ය යුගය සිංහල සාහිත්‍යයේ ආරම්භක යුගය බව බොහෝ විද්වත්තු සලකනු ලබති.මේ අනුව අටුවා කතා සිංහලට නැගීම අනුරාධපුර සාහිත්‍යය සම්බන්ධයෙන් සඳහන් වන මුල්ම අවස්ථාවයි. මහා අටුවාව, මහ පසුරු අටුවාව සහ කුරුන්දි අටුවාව යන අටුවා ග‍්‍රන්ථ තුන මේ සඳහා උපයෝගී කර ගෙන ඇති බව සඳහන් ය. නමුත් පස්වන සියවසෙ ලංකාවට පැමිණි බුද්ධඝෝෂ හිමියන් පාලියට නැගීම සඳහා උපකාර කරගත් අටුවා පහක් ගැන සඳහන්ය. මහා අට්ඨකතා, මහා පච්චරියට්ඨකතා, කුරුන්දියට්ඨකතා, අන්ධකට්ඨකතා සහ සංඛේපට්ඨකතා යනු එම අටුවා පහයි.අනුරාධපුර රාජධානියේ පද්‍ය සාහිත්‍ය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් යුගය ලෙස මහාවංශය සඳහන් කරන්නේ මුගලන් රජතුමාගේ රාජ්‍ය යුගයයි. ඔහු සිංහල පද්‍ය සාහිත්‍යයේ ආරම්භකයා ලෙස ද සඳහන් වෙයි. මුගලන් රජතුමා ‘දහම් කවි’ කියමින් වීථි සංචාරය කළ බව මහාවංශයේ සඳහන් වේ.දළදා වහන්සේ ගැන ලියැවුණු ග‍්‍රන්ථ කීපයක පළමුවැන්න ලෙස සඳහන් වන එළු දළදා වංශ කාව්‍යය කිත්සිරිමෙවන් රජතුමාගේ යුගයේ ලියැවුණු බවට මතයක් ඇත. කෙසේ වෙතත් අද මෙම කෘතිය දක්නට නැත.

අනුරාධපුර යුගයේ ලියැවුණු වෙනත් කෘති

කේසධාතු වංශයබුදුරජාණන්වහන්සේගේ කේශ ධාතු රැගෙන ලක්දිවට පැමිණීමේ පුවත පිළිබඳව අඹහෙරණ නැමැත්තෙකු විසින් ලියන ලද්දකි. මුගලන් රජුගේ රාජ්‍ය යුගයේදී මෙම ග‍්‍රන්ථය රචනා කර ඇති බව සැලකේ.
හෙළු සූත‍්‍රබුද්ධදාස රජු දවස ධම්මකථි නම් භික්‍ෂුවක විසින් රචිත මෙහි පාලි සූත‍්‍රයන් සිංහලට පරිවර්තනය කිරීම සිදුකර ඇත.
හෙරණ සිඛ හා හෙරණ සිඛ විනිසමෙම ග‍්‍රන්ථ සාමණේර භික්‍ෂූන් සඳහා ලියැවුණකි. මෙහි පැවිද්දෙකු විසින් පැවිදිවීමට පෙර පිරිය යුතු වත් පිළිවෙත් සහ පැවිද්දෙකු විසින් පිළිපැදිය යුතු වත්පිළිවෙත් දක්වා ඇත.
සීගිරි ගීකි‍්‍ර.ව. 8 - 14 සියවස් අතර ලාංකීය පොදු ජනතාවගේ සිතුම් පැතුම් කාව්‍යයන් ලෙස අව්‍යාජව සටහන් කර ඇති සීගිරි කැටපත් පවුර ලෝ ප‍්‍රකට සාහිත්‍ය නිර්මාණයකි.
සියබස්ලකරමෙම කෘතිය සීගිරි ගී වලින් පසුව ලියැවී ඇති ගී සහිත ග‍්‍රන්ථයකි. සිංහල කාව්‍ය ලක්‍ෂණ පැහැදිලි කිරීමට ලියා ඇති මෙය පළමුවැනි සේන රජතුමාගේ රාජ්‍ය යුගයේදී ලියැවෙන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.
සිඛවළඳ හා සිඛවළඳ විනිසසිව්වන මිහිඳු රජුගේ කාලයේ ලියැවී ඇතැයි සැලකෙන මෙය අපගේ සාහිත්‍යයේ ලා ගත හැකි පැරණිතම ගද්‍ය කෘතිය සේ සැලකේ. භික්‍ෂුන්ගේ ප‍්‍රයෝජනයට ඉවහල් වන විනය සංග‍්‍රහයකි.

උපුටා ගැනීම
http://www.danuma.lk/sinhala/index.php?option=com_content&view=article&id=19175%3A%E0%B6%85%E0%B6%B1%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%B0%E0%B6%B4%E0%B7%94%E0%B6%BB+%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%9C%E0%B6%BA%E0%B7%9A+%E0%B7%83%E0%B7%8F%E0%B7%84%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA&catid=95%3Ahistorical&Itemid=138&lang=si

අවුකන බුදු පිළිමය

ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනන්ත වූ මහා ගුණ සමුදාය හා මහා කාරුණික භාවය පිළිබිඹු කරන ලක්දිව බුදු පිළිම අතුරෙන් අවුකන බුදු පිළිමයට හිමි වනුයේ අද්විතීය ස්ථානයකි. උතුරු මැද පළාතේ පිහිටි කලාවැවෙන් සැතපුම් 4 ක් පමණ දුරින් පිහිටි අවුකන නම් ග‍්‍රාමයේ තිබූ මෙකී බදු පිළිමය පිළිබඳව ශාස්ත‍්‍රීය විමර්ෂණයක් කිරීම මෙකී ලිපියේ මුඛ්‍ය පරමාර්ථය වේ.කි‍්‍ර. ව. 5 වැනි සියවසේ මැද භාගයේ රාජ්‍ය කළ ධාතුසේන රජතුමා (කි‍්‍ර. ව. 460 - 478) විසින් ඉදි කරවන ලද කලාවැව දෙස ශාන්ත ලීලාවෙන් වැඩ හිඳින අවුකන බදු පිළිමය උසින් අඩි 38 ක් හා අඟල් 10 කින් යුක්තය. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන සූරීන් අවුකන බුදු පිළිමය චූූල වංශයේ (38 - 68) සඳහන් වන “කාලසේල” නම් වූ බුදු පිළිමය යැයි කියා හඳුන්වයි. හෙතෙම තම මතය සනාථ කරනු වස් සාධක කීපයක් ගෙන හැර දක්වයි.මෙකී බුදු පිළිමය පිහිටි භූමිය 18 වැනි සියවසේ දී ලියැවුණු ලේඛණවල “කලාගල් විහාරය” ලෙස සඳහන්වීම එයින් එක් සාධකයකි. “කලාගල්” යන්න පාලි භාෂාවට නැගුණු විට “කාලසේල” වූ බවයි එතුමා පිළිගැනීම. එසේම පුරාණ සිංහල ලේඛනවල ධාතුසේන යන නාමය හැඳින්වෙන්නේ “දාසෙන්කුලිය” යනුවෙනි. පරණවිතාන සූරීන් මෙහි එන “කුලිය” යන වචනය ධාතුසේන රජතුමා හඳුන්වනු වස් යොදන ලද්දක් බව පෙන්වා දෙයි. මෙමගින් හෙතෙම වෙර දරනුයේ අවුකන විහාරය ධාතුසේන රජතුමා විසින් ඉදි කරවන ලද්දකැයි කියා කීමටයි. අවුකන පිළිමය ධාතුසේන රජතුමා ගේ කාලයට අයත් වූ බව ඔහුගේ පිළිගැනීමයි.

කාල නිර්ණය පිළිබඳව වූ    විද්වතුන්ගේ මතඅවුකන බුදු පිළිමයේ කාල නිර්ණය පිළිබඳව දෙස් විදෙස් විද්වතුන් අතර විවිධ මත පවතී. ඒවා අතර මෙය 12 වැනි සියවසේ දී මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා (කි‍්‍ර. ව. 1153 - 1186) විසින් කරවන ලද්දක් යැයි බරෝස් මහතා පෙන්වා දෙයි. එනමුත් මෙකී මතය සනාථ කරනු වස් කිසිදු සාධකයක් මෙතෙක් හමු වී නොමැත. වින්සන්ට් ඒ. ස්මිත් මහතා ද මෙම මතය පිළිගෙන ඇත. ආනන්ද කේ. කුමාරස්වාමි මහතා ගේ මතය වනුයේ අවුකන බුදු පිළිමය 12 වැනි සියවසේ අග භාගයට හෝ 13 වැනි සියවසේ මුල් අවදියට අයත් බවයි.මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන සූරීන් පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්වරයා වශයෙන් සේවය කළ අවදියේ (1940 - 1956) ද අවුකන බුදු පිළිමය 5 වැනි සියවසේ අග භාගයට අයත් බව පෙන්වා දී තිබුණි. ඉන් පසුව වර්ෂ 1952 දී පමණ අවුකන පිළිම ගෙයි නැගෙනහිර බිත්තියෙහි සවිකොට තිබී සොයා ගන්නා ලද සෙල් ලිපිය 8 වැනි සියවසට අයත් බව පරණවිතාන සූරීන් පිළිගෙන ඇත.

ප‍්‍රතිමා ලක්ෂණඅවුකන බුදු පිළිමය නෙලන ලද හෙළ කලාකරුවාගේ මුළු ශක්තිය යොදවා තිබෙනුයේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනන්ත වූ මහා ගුණ සමුදාය බුදු පිළිමයෙහි මුහුණෙන් පිළිබිඹු කිරීමට ය. අරුණෝදයේ නැග එන අරුණළු දෙස බලන මුහුණෙහි දෙනෙත් භූමිය දෙසට යොමු වී තිබීම උන්වහන්සේගේ මහා කාරුණික භාවය පිළිබිඹු කරයි. පද්මාසනය මත වූ හිටි පිළිමය සමභංග ක‍්‍රමයට ඉදි කොට ඇත. මෙකී ක‍්‍රමයට ශරීරයේ බර දෙපාවලට සම සමව බෙදී යන සේ ශරීරය ඍජුව තබාගෙන සිටින බව සැලකුව මැනව. උන්වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද පරම ශාන්තියේ ආශිර්වාදය දසත විහිදවනු වස් ඔසවන ලද දකුණු හස්තය අභය මුද්‍රාවෙන් යුක්තය. වම් හස්තය උරහිස මට්ට්මට ඔසවා සිවුර අල්ලා ගෙන සිටිනා ආකාරය කටක මුද්‍රාවෙන් යුක්තයි. තනිපට සිවුර, අඳනය හා පටිය යනාදියෙන් යුක්තයි.ඇස්වට හන්දියේ සිට අඟල් 4 ක් පමණ ඉහළින් අඳනට ඇද ඇත. සිවුර පොරවා ඇත්තේ අඳනයේ නුවාට පෙනෙන ලෙස අඳනයේ යටි සීමාවට අඟල් 4 ක් පමණ උඩින් ය. පටිය නොපෙනෙයි. සිවුර ඒකාංශපාරුපන ක‍්‍රමයට පොරවා ඇත. මෙකී ක‍්‍රමය නිසා දකුණු උරය විවෘත ය. වම් උරය මුළුමනින්ම සිවුරෙන් වැසී ඇත.මෙහි දී සිවුර පෙරවීමේ ක‍්‍රමය පිළිබඳව විශේෂ අවධානය යොමු කිරීම වැදගත්ය. සාමාන්‍යයෙන් පිටුපසින් වම් උරය මතට වැටෙන සිවුරු පොට මුලින්ද ඉදිරිපසින් එක් උරහිස මත වැටෙන සිවුරු පොට දෙවනුව ද පෙරවීම අනුරාධපුර යුගයේ අවසන් භාගය දක්වා පැවති ක‍්‍රමයයි. මෙකී ක‍්‍රමයට සිවුර පොරවන විට වම් හස්තයේ මැණික්කටුව දක්වා සිවුරු පොටවල් දෙක පැතිරී ඇත. ඒ නිසා වම් හස්තය පහළ දැමිය නොහැකිය.යම් අයුරකින් වම් හස්තය පහළට දමා තිබුණොත්? සිවුරු පොට ද පහළට වැටෙනු ඇත. සැබවින්ම එය සංවරයට බාධාවකි. එහෙයින් වම් හස්තය ඔසවා තබා ගැනීමට සිදුවෙයි. සිවුරෙහි ඇත්තේ් තනි රැල්ලකි. මෙය අනුරාධපුර යුගයේ බුදුපිළිමවල දකින්නට ලැබෙන විශේෂ වූ ලක්‍ෂණයකි. බුදුපිළිම හිසෙහි දක්‍ෂිණාවර්ත කෙස් රොද වේ. හිස මුදුනෙහි අර්ධ ගෝලාකාර සංකේතයක් හා එය මත සිරස්පතක් වේ. අර්ධ ගෝලාකාර සංකේතයක් හා එය මත සිරස්පතත් මේ අර්ධ ගෝලාකාර ලක්‍ෂණයෙන් සංකේතවත් වනුයේ හිසින් ඉහළට විහිදෙන බුදු රැසයි. මෙය අනුරාධපුර යුගයේදී ‘රංසිපුඤ්ජ’ නමින් හැඳින්විය.

දේවාතිදේවත්වයඅවුකන පිළිමයෙහි පිළිසකර කිරීම් කටයුතු වර්ෂ 1956 වන තුරුම කරගෙන යන ලදී. මෙකී පිළිසකර කිරීම් කටයුතු වලදී ඉතාමත් වැදගත් වූ පුරාවස්තු රාශියක්ම සොයා ගන්නා ලදී. බුදු පිළිමයෙහි දෙපා ද ඉදිරිපස සඳකඩ පහණක හැඩයෙන් යුතු වූ ගල් ආසනයක පිහිටියේය. මෙම ගල් ආසනය උසින් අඩි 3 කුත් අඟල් 10 ක් හා විෂ්කම්භයෙන් අඩි 15 කුත් අඟල් 3 කින් යුක්තය. එසේම මෙය අඟල් 6 ක් පමණ පොළොවට ගිලා බැස ඇත. බුදු පිළිමයෙහි දෙපා ද පිහිටි මට්ටමට ගල් ආසනය උස් කරවා සිමෙන්ති බදාමයෙන් බැඳීම පිණිස ගල් ආසනය වෙන් කළ විට බුදු පිළිමය යටින් හතරැස් වූ කුහරය (ගර්භ පාත‍්‍රයක්) මතු වී ඇත. මෙය කුඩා කුහර 25 කින් යුක්ත විය. මැද කුහරය බ‍්‍රහ්මයා සඳහා ද ඒ අවට වූ කුහර සතරවරම් දෙවියන් (ධුතරාෂ්ට‍්‍ර, වෛශ‍්‍රමන, විරූපාක්‍ෂ, විරූඪ) සඳහා ද වෙන්ව තිබේ. එකල ලක්දිව බුදු පිළිම ආසනයට කුහර 9 කින්් හෝ 25 කින් යුත් කුහරයක් තැම්පත් කිරීම සිරිතක්ව පැවතුණි. මෙයින් සංකේතවත් වනුයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේවාති දේව බ‍්‍රහ්මාති බ‍්‍රහ්ම හෙවත් දෙවි බඹුන් ඉක්මවා සිටින බවයි. කෙලෙස්වලින් මිදුන නිසාත් ශාරීරික දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්‍ෂණ ඇති නිසාත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහි මහා පුරුෂයෙකු වශයෙන් ද පෙනී සිටිති.විද්වතුන්ගේ අදහස් හා කාව්‍ය සංකල්පනා කලාවිශාරද වින්සන්ට් ඒ. ස්මිත් මහතා මෙසේ කියයි.“දිවයිනේ අති විශාල වූද අතිශය චමත්්කාරජනක වූද බදු පිළිමය මෙය වේ”ඉතිහාසඥ බරෝස් මහතා මෙසේ කියයි.“ සිවුරෙහි සහ අඟපසඟයෙහි සෑම කොටසක්ම පරිපූර්ණව ද නිවැරදිව ද නිමවුණු අතර මුහුණෙහි විලාශය සහ හැඩය නිසා ශාන්ත සමාධියෙන් නිමග්න වූ මහෝත්තම භාවයක් පිළිබිඹු වේ. පටු ගල් තීරයකින් පර්වතයට යම්තම් සම්බන්ධ වේ. නැගෙනහිර දෙසට මුහුණ ලා වැඩ හිඳින මේ පිළිමය අවටින් දිස්වන නිල් වනය කලා වැවෙන් වතුර ලැබූ සරු සාර කෙත් යායක්ව පැවති කල කලාවැවෙහි ඉවුරේ සිට බැලිය හැකි වූවා විය යුතුය.

උපුටා ගැනීම

මහදිසාවේ බණ්ඩාර ඇටිපොළ

http://www.danuma.lk/sinhala/index.php?option=com_content&view=article&id=15779%3A2010-06-14-06-55-14&catid=80%3Arelegion&Itemid=155&lang=si

පැරණි ස්ථූප සංරක්ෂණ ක්‍රම

 ශ්‍රී ලංකාවේ ආදීම ස්ථූප තැනීමට යොදාගත්තේ මැටි සහ ගඩොල් ය. දේවානම්පියතිස්ස ථුපාරාම ස්ථූපය එම ද්‍රව්‍යවලින් තැනු බව මහාවංශයේ සඳහන් වෙයි. දුට්ඨගාමණි රජු කරවු මහාථුපය ගිලා බැසිම වැළැක්විය හැකි වන සේ ගල්, ලෝහ, බදාම (ඛරසුදා), නවතින මැටි සහ තලතෙල්, මනෝසීල මිශ්‍රණය යොදා එය තනන ලදී. එහෙත් ස්ථූපයේ වැඩ කරන ලද්දේ ගඩොල් හා මැටි බදාම යොදා ගනිමින් ය. දුට්ඨගාමණි අභාවප්‍රාප්ත වන්නට පළමු මහාථුපයේ වැඩ අවසන් කළ නොහැකි විය. ඔහුගේ සොහොයරු සද්ධාතිස්ස ඉතිරි වැඩ එනම් ඡත්‍රය හා සුධා කර්මය (බදාම වැඩ) කරවා ඇත් පවුර ද කරවිය. මෙහි සුධා 9යන්න බදාම යන්න සඳහා යෙදේ. ස්ථූප මතුපිට යොදන ලද්දේ මුතු බෙල්ලන්ගේ සුණු හා තෙල් මිශ්‍ර සුධා විශේෂයකි. එය ශක්තිමත් බදාමයක් විය නොහැකිය. ඇතුළත වැඩ ගඩොල් හා මැටි බදාම වලින් කරන ලද්දේ වී නම් එවැනි ස්ථූප දිගු කලක් පවත්වා ගෙන යා නොහැකි වන්නට තිබුණි. මේ නිසා විටින් විට ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීම රජුන්ගේ ආගමික වැඩ අතර වැදගත් තැනක් ගත්තේය. ආගමික ගොඩනැගිලි ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමෙන් එසේ කරන්නාගේ ආයුෂ වැඩිවන බවට එකල පිළිගැනිමක් ද විය. ලඤ්ජතිස්ස ථුපාරාම ස්ථූපයට සිලා කඤ්චුකයක් කරවිය. ඔහු මිහින්තලේ කන්ඨක චේතියට ද සිලා කඤ්චුකයක් කරවිය. එහි වටිනාකම කහවණු ලක්ෂයකි. ථුපාරාම ස්ථූපයත් මිහින්තලේ කණ්ඨක ස්ථූපයත් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා යොදාගත් මෙම උපක්‍රමය පුරාවිද්‍යාත්මක අතින් බලන විට වඩාත් වැදගත් වෙයි. මැටි සහ ගඩොල් වලින් තනන ලද ස්ථූපයක් නොබෝ කලකින් ගරා වැටීමට ඉඩ තිබුණ නිසා එවැනි ස්ථූප ආරක්ෂා වන සේ ගලින් හා ගඩොලින් කඤ්චුක ආවර්ණ තැනිම මැනවයි අදහස් කළේ එවැනි ස්ථූපවල පෞරාණිකත්වය එසේ හෝ ආරක්ෂා කළ යුතුය යන අදහසින් විය යුතුයි. මෙබඳු අවස්ථාවක ආරක්ෂා කළ හැකිව තිබුණේ එම කඤ්චුකය තනන අවස්ථාව වන විට ස්ථූපයේ තිබුණ තත්වයයි. නුතන පුරාවිද්‍යාවට අනුව ද පැරණි ස්මාරකයක් සංරක්ෂණය කළ යුත්තේ මෙබඳුම අරමුණක් ඇතිවය. ගරා වැටුණ හෝ ගරා වැටීමට ඉඩ ඇති ස්ථූපයක් මුළුමණින්ම හෝ කොටස් වශයෙන් ඉවත් කොට එහි අලුතින් ස්ථූපයක් තැනිම මීට හාත්පසින් වෙනස් වු පුරා විද්‍යාව පිළිබඳ හැඟිමක් නැති අයගේ ක්‍රියාවකි. පුරාණ ස්ථූප සංරක්ෂණය සඳහා කඤ්චුක තැනිම අදත් සිදු වෙයි. මිරිසවැටි ස්ථූපයට එවැනි කඤ්චුකයක් ගඩොල්වලින් කරවූයේ ඉතා මෑතකදීය. ඉංජීනේරුවන්ගෙන් හරියට උපදෙස් ලබානොගෙන නැතහොත් ඉංජීනේරුවන්ගේ උපදෙස් නොසළකා හැර එම කඤ්චුකය තැනූ නිසා එහි වැඩ නිමවන්නට පළමු එය පිපිරී ගියේය. එහෙත් පැරණි රජවරුන් තැනු එකම කඤ්චුකයක් වත් එසේ පිපිරී ගිය බව වාර්තා වී නැත. මෙයින් අනාවරණයට වන්නේ එකල ඉංජීනේරු ශිල්පීන්ගේ උපදෙස් පරිදි එම කඤ්චුක කරවූ බවයි. දිගින් දිගටම සිංහල රජවරුන් පැරණි ස්ථූපවලට කඤ්චුක තැනීමට පෙළඹ වු කරුණ වන්නට ඇත්තේ එකල පැරණි ස්ථූප ආරක්ෂා කර ගන්නට හොඳ උපායක් ලෙස පෙනි යාමයි. සිංහල රජුන් ස්ථූප කඤ්චුක සඳහා යොදා ගත්තේ ගල් පමණක් නොවේ. වසභ රජු ගලම්බතිත්ථයෙහි ථුපයට ඉට්ඨක (ගඩොල්) කඤ්චුකයක් කරවිය. 1 වැනි උපතිස්ස රජු ථුපාරාම ථුපයට හේම (රන්) චුම්බට කඤ්චුකයක් කරවිය. ඉහත සඳහන් සාධකවලට අනුව පැරණි ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීමේ එක් උපායක් වශයෙන් එම ස්ථූප වසා ගල් ගඩොල් හා ලෝහ කඤ්චුක (ආවරණ) කරවු බව අනාවරණය වෙයි. ස්ථූප අලංකරණය සඳහා රෙදි හෝ දැල්වලින් කරවන ලද කඤ්චුක ගැන ද චුලවංශයේ එයි. එම කඤ්චුක සංරක්ෂණය සඳහා යෙදු කඤ්චුක සමග පටලවා ගැනිමෙන් වැළකීමට කල්පනාකාරී විය යුතුය. කලින් සඳහන් කළ ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා පැරණියන් යොදා ලත් ප්‍රථම හා හොඳම උපාය නොවෙයි. වඩාත් පැරණිම හා හොඳම ක්‍රමය වූයේ ථුපඝර, චේතියඝර යන නම්වලින් හැඳින්වෙන ගොඩනැගිල්ලකින් ස්ථූපය මුළුමනින්ම ආවරණය කිරීමයි. ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවස සිට ශ්‍රී ලංකාවේ ථුපඝර තනා තිබේ. එක්විටම ස්ථූපය හා ථුපඝරය තැනිමෙන් හෝ කලින් තනන ලද ස්ථූපයකට ථුපඝරය තැනිමෙන් මේ අරමුණ ඉටුකර ගෙන තිබේ. සිංහල බෞද්ධයන් මෙය ඉගෙන ගන්නට ඇත්තේ ඉන්දියාවෙන් විය යුතුයි. ආදිම ස්ථූප මැටියෙන් කරන ලද බැවින් ආරම්භයේදිම ඒවායේ ආරක්ෂාවට ගෙවල් තැනිම අවශ්‍ය සේ පිළිගෙන තිබුණ බව මෙයින් පෙනේ. මෙවැනි ගඩොල් තැනිය හැකි වූයේ කුඩා ස්ථූපවලට පමණි. විශාල ස්ථූප සංරක්ෂණය සඳහා මෙම උපාය යොදා ගත නොහැකි විය. ථුපාරාම හා ලංකාරාම ස්ථූප වලට මුලදී ථුපඝර නොවීය. වසභ රජු ථුපාරාම ස්ථූපයට ථුපඝරයක් කරවීය. 2 වැනි ආග්ගබෝධි දවස ථුපාරාම ස්ථූපය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් පුවතක් චූලවංශයේ එයි. ඒ අනුව වෛතුල්‍යවාදින් සමග වාද කොට ඔවුන් පරාජය කළ පඩිවරයෙකු වු ජෝතිපාල හිමි ථුපාරාම ථුපය වඳින විට එහි කොටසක් කඩා වැටුණි. ඒ හිමි එවේලේම රජු කැදවා එය පෙන්විය. රජු සංවේගයට පැමිණ එදිනම සංරක්ෂණ වැඩ පටන් ගත්තේය. එම වැඩ පමා වන විට දෙවියෝ වැඩ පමා කළොත් ධාතුන් වහන්සේ රැගෙන යන බව රජුට කීහ. බියට පත් රජු දින කිපයකින් ස්ථූපයේ හා ථුපඝරයේ වැඩ නිම කරවිය. පර්යංකාසන තනවා ඒවා මත බුදු පිළිම 4 ක් ද තැබ්බවිය. ස්ථූපයේ රන් ඡත්‍රය ද ධාතුඝරයේ (ථුපඝරය මේ වන විට ධාතුඝරය බවට පත්ව තිබිණ) ශිලා හා දන්ත කර්ම ද කරවිය. ඇමවතිවරු කරඬු 109 ක් ධාතු ගෙට පිදූහ. රජු ධාතුගෙට ශ්‍රී ලංකාවම පිදුවේය. මේ පුවත අප කීප විටකින් වැදගත් වෙයි. නිසැකවම 2 වැනි අග්ගබෝධි දවස ථුපාරාම ස්ථූපයේ කොටසක් කඩා වැටුණේ එය ආවරනය කොට තනා තිබුණ ධාතුගෙය ද අබලන් වී තිබුණ නිසා විය යුතුය. රජු ස්ථූපයත් ධාතුගෙයත් දෙකම ප්‍රතිසංස්කරණය කරවිය. මේ අවස්ථාවේ දි කලින් තිබුණ ථුපඝරය ධාතුගෙයක් බවට පත්විම සැලකිය යුතු කරුණකි. වෙනත් පරිච්ඡේදයක විස්තර වශයෙන් දක්වා ඇති පරිදි ථුපඝරයක තේමාවට ස්ථූපය පමණි අයත් වන්නේ. ධාතුගෙයක තේමාවට මැද ස්තුපයත් එය වටා සතර දිසාවට මුහුණලා වැඩ හිඳින බුදු පිළිම 4 ක් ද අයත් වෙයි. මෙය මහායාන විශ්වව්‍යාපි ධර්මකාය සංකේතවත් කරන පංචධ්‍යානි බුද්ධ මණ්ඩලය ගුරු කොට ගෙන ඉදිරිපත් කරන ලද නව තේමාවකි. 2 වඅනි අග්ගබෝධි දවස වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ මහායාන බුද්ධාගම ද පැවතිණ. මෙසේ ථුපාරාම ථුපය හා ථුපඝරය ප්‍රතිසංස්කරණයේ දි සමකාලින ආගමික පසුබිමට අනුකූලව එය කරන ලද බව මෙයින් ඔප්පු වෙයි. පැරණි ස්මාරකයක් ඒ පැරණි ස්වරූපය ආරක්ෂා වන සේ සංරක්ෂණය කිරීම එක් ක්‍රමයකි. පැරණි ස්මාරකයක් පැරණි ස්වරූපයට නවාංග එක් කොට ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම තවත් ක්‍රමයකි. මෙතෙක් අප සාකච්ඡා කළ කරුනු වලින් මේ දෙකම එකල පැවැති බව අනාවරණය වෙයි. ‍ඓතිහාසික වශයෙන් බලන විට ඒ දෙකේ වැදගත්කමක් තිබේ. පැරනි ස්මාරකයක් ඒ වු පරිද්දෙන්ම සංරක්ෂණය කිරීමෙන් හෝ එහි මුල් තත්වය හෝ එයට ආසන්න තේමාව, සැලැස්ම, ශිල්පක්‍රමය හා ද්‍රව්‍ය සංරක්ෂණය කළා වෙයි. පැරණි ස්මාරකයක් එය සංරක්ෂණය කරන අවධියේ සමාජ පිළිගැනිම් වලට අනුකුලව එහි තේමාවට, සැලැස්මට, ශිල්පක්‍රමයට හා ද්‍රව්‍යවලට අලුත් මුහුණුවරක් දී සංරක්ෂණය කිරීමෙන් එම ස්මාරකයේ මුල් ස්වභාවට වඩා සංරක්ෂණය කළ අවධියේ පැවැති තේමාව, සැලැස්ම ශිල්ප ක්‍රමය ද්‍රව්‍ය සංරක්ෂණය වෙයි. එය නිසි පරිදි වාර්තාගත කිරිමත් සමග කෙරෙනවා නම් වරදක් නැතයි එකල සිතෙන්නට ඇත. අද අප පුරාවස්තු දෙස බලන අන්දමට මෙය නොකළ යුත්තකි. සංරක්ෂණය කරන්නේ පුරාණ ස්මාරකයක් නම් සංරක්ෂණයේ අරමුණ විය යුත්තේ එහි මුල් ලක්ෂණ හැකි තරම් දුරට රැක ගැනිමයි. සංරක්ෂණය කරන කාලයේ පැවැති සමාජ පසුබිම එකල අලුතින් නිර්මාණය කරන ස්මාරකවල අන්තර්ගත වෙයි. එවැනි ගොඩනැගිලි සංරක්ෂණයෙන් එකල තත්වය රැකගත හැකි වන්නේය. පුරාවිද්‍යාව 19 සියවස පමණ ඇති වු විෂයකි. ඊට කලින් ශ්‍රී ලංකාවේ රජවරුන්ට නූතන පුරාවිද්‍යාඥයන්ට සමාන වැටහීමක් තිබිය නොහැකිය. එහෙත් පුරාණ ස්මාරක ආරක්ෂා කිරීම ඔවුන්ගේ වගකිමක් විය. එහිදි විහාල ස්ථූප ගරා වැටුණ විට හෝ සතුරන් විසින් විනාශ කළ විට සමකාලින ස්ථූප වාස්තු විද්‍යාවට හා ආගමික පිළිගැනිම් වලට අනුකූල වන සේ ප්‍රතිසංස්කරණය කර තිබේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මුල් ස්ථූපයේ සැළැස්ම, එය තැනිමට යොදා ගත් ද්‍රව්‍ය, එහි තැන්පත් කර ඇති පුජණිය වස්තු නව මුහුණුවරක් ගත්තේය. ඒ සමග පැරණි හා අලුත් දේවල් එකට මිශ්‍රණය විය. මුලින් ධාන්‍යාකාර හැඩයට තනා තිබුණ ථුපාරාම ස්ථූපය දැන් ඝණ්ටාකාර හැඩයෙන් යුක්ත වූයේ මේ නිසයි. මෙහිදි ස්ථූපවල උපරිභාගයේ ඇතිවි තිබෙන වෙනස්කම් විශේෂ සැළකිල්ලට යොමු විය යුතුය. මුල් කාලයේ මිරිසවැටි ථුපය, මහාථුපය, අභයගිරි හා ජේතවන ස්ථූප මුදුනේ වූයේ හතරැස් ගරාදි වැටක් හා එය මැද පිහිටුවන ලද ඡත්‍රදණ්ඩ හා ඡත්‍රයයි. 12 වැනි සියවසදි 1 වැනි පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් මේ ස්ථූප සංරක්ෂණය කරන අවධිය වන විට ස්ථූපය මුදුනේ හතරැස් ඝනයත්, දේවතා කොටුව, කොත්කැරැල්ල හා කොත ජනප්‍රිය වි තිබුණි. ඒ නිසා ඒ ජනප්‍රියත්වයට අනුව එම ස්ථූප තුන ප්‍රතිසංස්කරණය කර තිබේ. එසේ කිරීම නිසා එම ස්ථූප 12 වන සියවස කාලයේ ස්ථූප මෙන් විය. ආමණ්ඩගාමණි අබය රෝහණයෙහි නාග විහාරයෙහි දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ දෙවැනි සොහොයරු මහානාග කරවු චේතිය කලින් තිබුණ පරිදි (යථාධීතං) විශාල කර බැඳ වි යයි මහාවංස කතුවරයා කියයි. මෙයට අර්ථකථනයක් දෙන වංසත්ථප්පකාසිනි කතුවරයා පැරණි ස්ථූපය පෙර තිබු පරිද්දෙන් ම නැවත විශාල කරවී යයි කියයි. මෙයින් අදහස් කරන ලද්දේ කුමක්ද? යන්න සම්පූර්ණයෙන් පැහැදිලි නැත. එහෙත් පැරණි ස්ථූපය කලින් තිබුණ ආකාරයට ම තිබෙන්නට හැරිය බව නම් පැහැදිලිය. මෙහි විශාල කළා යන්නෙන් කීමට බලාපොරොත්තු වුයේ පැරණි ස්ථූපය ඒ අන්දමින් ම තිබිය දි එය ඇතුළත් කොට පැරණි සැළැස්මට අලුතින් ස්ථූපයක් කරවිම විය යුතුයි. මෙම කඤ්චුක ක්‍රමයේම තවත් පියවරක් ලෙස සැළකිය හැකිය. මේ පිළිබඳ මහාවංශයේත් වංසත්ථප්පකාසිනියේත් එන විස්තරයෙන් අවධාරණය වන්නේ, පැරණි ස්මාරක වෙනස් නොකර ආරක්ෂා කළ යුතු බවට ද එකළ පිළිගැනිමක් වු බවයි. එහෙත් එයට ප්‍රමුඛස්ථානය දුන් බවකට සාධක නැත. ගොඩනැගිලි හෝ ඒවායේ අංග කැඩි බිඳි ගිය විට ඒ තැන් කරවිම පටිසංඛරණ හෝ ඛණ්ඩඵුල්ල පටිසංඛරණ යන වචනවලින් හඳුන්වනු ලැබේ. කණිට්ඨතිස්ස අභයගිරි විහාරයේ මණිසෝම පිරිවෙනේ චේතියඝරය ද, අම්බත්ථලයෙහි චේතියඝරය ද. නාගදිපයෙහි චේතියඝරය ද, ප්‍රතිසංස්කරණය (පටිසංඛරණ) කරවිය. මෙයින් අදහස් වන්නේ තිබුණ ථුපඝර අලුතින් කරවිම නොවේ. තිබුණ ගොඩනැගිල්ලක කොටසක් විනාශ වී ගිය විට ගොඩනැගිල්ලේ එම කොටස අලුතින් කරවිම දැක්වීමේ දී නැවත කරවිය (පුනකාරයී) යනුවෙන් මහාවංශයේ සඳහන් වෙයි. කණිට්ඨතිස්ස අභයගිරි විහාරයේ දක්ඛිණමුල ආරාමයේ ද, මහියංගණ විහාරයේ ද, මහානාගතිස්ස ආරාමයේ ද, කල්‍යාණි විහාරයේ ද ථුපවල ඡත්‍ර කරවිය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ ද එම ස්ථූපවල මුලින් තිබුණු ඡත්‍ර විනාශ වි ගිය පසු නැවත අලුතින් ඒවා කරවිමයි. මේවා නවකම්ම යනුවෙන් හඳුන්වා ඇති අවස්ථා ද වෙයි. ධාතුසේන ලෝහපාසාදයේ දිරාගිය තැන් අලුත්වැඩියා කිරීම නවකම්ම වශයෙන් හැදින්වේ. දෙවැනි කස්සපචේතියෙහි (මහා චේතියෙහි) දිරාගිය තැන් සංරක්ෂණය (ජිණ්ණසංඛරී) කරවු බව කියවෙයි. ජිණ්ණසංඛරී හා නවං කම්මං කාරෙසි යන යෙදිම් දෙකම ඇති විට ඒ දෙක සමානාර්ථවත් සේ ගත නොහැකිය. දිරා ඇති තැන් සංරක්ෂණය හා කැඩි බිදි ගිය තැන් අලුතින් කරවිම යන අර්ථ දෙක ඒ ප්‍රයෝග දෙකින් අපේක්ෂා කෙරේ යයි සිතිය හැකිය. 6 වැනි අග්ගබෝධි ථුපාරාම ථුපඝරයේ දිරාපත් කොටස් අලුත්වැඩියා කොට අලුත් කණු යෙදුවේය. දිරාපත් තැන් අලුත්වැඩියා කිරීම යන අර්ථය සඳහා චූලවංශ කතුවරයා යොදා ගෙන ඇති වචනය පාකතික යන්නයි. ප්‍රකෘතිමත් කිරීම ඉන් අදහස් වෙයි. ප්‍රකෘතිය නම් මුලින් තිබුණ විධියයි. ඒ නිසා ථුපාරාම ථුපඝරයේ දිරාගිය දොරටු කලින් පැවැති අන්දමට අලුත්වැඩියා කළ බව ඉන් ඇඟවෙයි. පැරණි යුගයේ ශ්‍රී ලංකාවේ ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරිමේ දි ඒවා ජීවමාන ස්මාරක වශයෙන් සැලකුවාට සැකයක් නැත. අටමස්ථාන හා සොළොස්මස්ථාන මුල් යුගයේ සිට අද දක්වා ම වන්දනාකරුවන් විසින් පුදනු ලැබේ. එම ස්ථාන සමහරක කරන ලද කැණිම්වලින් ලැබි ඇති හැම යුගයටම අයත් කාසි එම ස්ථාන දිගටම වන්දනා කරුවන්ගේ පුද පුජා ලැබු බව අනාවරණය කරයි. සමහර කාලවල මේ ස්මාරක නඩත්තු කිරීම සඳහා රාජානුග්‍රහය නොලැබි ඇත. විදේශ ආක්‍රමණ ඒවාට හේතු විය. කිසියම් ස්මාරකයක, විශේෂයෙන් ස්තුපයක සැලැස්ම වෙනස් නොකර ආරක්ෂා කර ගැනිම අවශ්‍ය යයි හැගුණ විට එම ස්මාරකයේ, ස්තුපයේ කුඩා ආදර්ශයක් තනා මුල් ස්තුපය අසළ තැන්පත් කරනලදි. මේ පිළිබඳ නිදසුන් වශයෙන් මහාථුපය(රුවන්වැලි සෑය), අභයගරි ස්ථූපය හා ජේතවන ස්ථූපය අසළින් ලැබුණ කුඩා ආදර්ශ ස්ථූප හෝ ඒවායේ අවශේෂ දැක්විය හැකිය. චූලවංසය කියන පරිදි (12 සියවසදී) නිශ්ශංකමල්ල රජු මහාචේතියේ කුඩා අනුරුවක් කරවා එම ස්ථූප මළුවේ තැන්පත් කරවිය. දැනටමත් එහි ඇති කුඩා ස්ථූපය එය විය යුතුයි. වර්තමාන මහාථුපය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරිමේ දි මෙය ආදර්ශයට ගන්නට ඇතැයි සිතමි.ඒ අනුව එම ආදර්ශ ස්ථූපය තනවා තැබිමේ අරමුණ ඉටුවි තිබේ. සියලුම ස්මාරකවලට මේ අන්දමින් නොසැලකුවත් වැදගත්ම යයි සිතු ස්ථූපවලට, යටත් පිරිසෙයින් මහාතුප තුනට එසේ සළකා ඇති බවට පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක තිබේ. අභයගිරි ස්තුපයට අතුරු පැත්තේ වාහල්කඩ අසළ එහි තැන්පත් කර තිබු වේදිකාව වෙයි. ජේතවන ස්තුපය අසළින් ද එම ස්තුපය සඳහා කරවන ලද ආදර්ශ ස්තුපයක ගර්භය සොයාගෙන තිබේ. මුල් ප්‍රධාන ස්ථූප ගරා වැටුණ කාලයක ඒවා නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කිරිමේ දි මෙම ස්ථූප ප්‍රයෝජනයට ගැනිම ස්ථූප සැළැස්ම සංරක්ෂණයට යෙදූ හොඳ උපායකි. ස්මාරක සංරක්ෂණයේ දි මුල් ගොඩනැගිලි සැලැස්ම හෝ එහි ශේෂ වි ඇති කොටස, ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය, චිත්‍ර, මූර්ති, කැටයම් හා ස්මාරකය අවට පරිසරය සංරක්ෂණය කළ යුතුය. පැරණියන් ද මේ ගැන එක්තරා අවබෝධයක් ඇති ව සිටි බවට සාධක තිබේ. ඒ අනුව ස්ථූපයක් තමන්ට දකින්නට ලැබුණ අන්දම මතුවටත් රැක ගැනිම සඳහා ඒම ස්ථූපයට ගෙයක් තැනිම හා ස්ථූපයට කඤ්චුක කරවීම ගැන මිට කලින් සාකච්ඡා කළෙමි.

ස්ථූපයක මුල් සැළැස්මේ සමහර අංග ආරක්ෂා කිරීමට පියවර ගත් අවස්ථා කිපයක් වෙයි. අභයගිරි ස්ථූපයේ හතරැස් කොටුවේ පිට පැති හතරේ ගරාදි වැටක බදාම මෝස්තරය වෙයි. හය එම ස්ථූපයේ මුලින් තිබුන උද්ධවේදිය සංකේතවත් කරයි. මහාථුපය උඩ පේසාවේ ද ගරාදි වැටක බදාම කැටයමක් තිබී සොයාගෙන තිබේ. එය එහි මුලින් තිබු අධෝවේදී නමන් හඳුන්වන ලද ගරාදි වැටේ ස්වරූපය පෙන්නුම් කරන්නකි.

උපුටා ගැනීම 

http://www.paramparikadenuma.lk/index.php?option=com_content&view=article&id=248&Itemid=208&lang=si

පියවරුන්ගේ දිනය අදයි

ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය අදට යෙදී තිබෙනවා.  සෑම වසරකම ජුනි මාසයේ තුන්වන ඉරිදා දිනයයි ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය ලෙස සැමරෙන්නේ. මෙය 1910 දී පමණ ඇමෙරිකාවෙන් ආරම්භ වූ බව සඳහන් 1916 පමණ වනවිට ඇමෙරිකාවේ ජනාධිපති වරයාවූ වුඞ්රෝ විල්සන් මෙය අත්‍යවශ්‍ය දින සැමරුමක් ලෙස සලකා කටයුතු කර තිබෙනවා. ලොව ඇතැම් රටවල් නොවැම්බර් මස 19 වන  ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය සමරන බවද සිහිපත් කළ යුතුයි.

බටහිර රටවල් දරුවන් තම පියවරුන් වෙනුවෙන් විවිධ වැඩසටහන් සංවිධානය කර තිබෙනවා. හෙළ සංස්කෘතිය පදනම් කරගත් ශී‍්‍ර ලංකාවේ අපි දෙමාපියන්ට සැලකීම ජීවිත දර්ශනයක් කරගත් පිරිසක්. පියවරුන්ගේ දින සැමරුමට අපේ රටේ වැඩි අවධානයක් යොමු නොවූනත් මවුවරුන්ගේ දිනය නම් බොහෝ දෙනෙකු යෙහෙන් සමරනවා. මතු බුදුවන අම්මාට නියත විවරන දෙන දයාබර අප්පච්චී සමරන්නට වෙනම දිනයක් වේලාවක් අවශ්‍ය නැතිබව සත්‍යයක්. එහෙත් පිය සෙනෙහස අමතක වුනු යුගයක අද දිනයේදීවත් තම පියාගේ කරුණා මහිමය අපේ දරුවන් සිහිකරන්නේ නම් එය දහසක් පියවරුන්ගේ උන්නතියට හේතුවනු ඇත. 

උපුටා ගැනීම 

http://www.hirunews.lk/sinhala/85376/%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%80%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%9C%E0%B7%9A-%E0%B6%AF%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B6%BA-%E0%B6%85%E0%B6%AF%E0%B6%BA%E0%B7%92

බුදු රුවින් නිරූපිත මුද්‍රා

මුද්‍රා භාවිතය ඉතිහාසයේ ආරම්භ වූයේ කෙදිනක දැයි හරිහැටි කිව නොහැකිය. මිනිසා නොදියුණු දඩයම් යුගයේ හස්ත මුද්‍රාව භාවිත වූ බවට සැක කළ හැකිය. සතෙකු දඩයම් කර ගැනීමෙදී, සතාට නො දැනෙන්නට අදහස් හුවමාරු කර ගැනීම අවශ්‍ය විය. එහිදී හස්ත මුද්‍රාව උපයෝගී කර ගන්නට ඇත.අපේ ජාතක කතාවලත් භාරත මුද්‍රාවේත් අදහස් හුවමාරු කර ගත් බවට සාධක ඇත. මහෟෂධ පණ්ඩිතයෝ අමරා දේවිය සමග අදහස් හුවමාරු කර ගත්තේත් හස්ථ මුද්‍රාවෙනි.නාට්‍ය කලාවේ එන සතර අභිනය වලින් එකක් නම් ආංගික අභිනයයි. එනම් අඟ පසඟ යොදා ගනිමින් අදහස් ප‍්‍රකාශ කිරීමයි. මේ අනුව අතීතයේ පටන් ම අදහස් ප‍්‍රකාශ කිරීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස හස්ත මුද්‍රාව යොදා ගෙන ඇති බව පෙනේ.ලාංඡනය, සංඥාව, වලංගු බව හඟවන සළකුණ, මෙ ආදි විවිධාර්ථ මුද්‍රා යන්නෙහි අන්තර්ගතව ඇත. රාජකීය ලාංඡනය හඟවන්නේ රාජ්‍ය මුද්‍රාවෙනි.ලියකියවිලිවල වලංගු බාවය සනාථ කිරීමට ද අත්සන සහිත මුද්‍රාව අවශ්‍යමය. සංකේතබුද්ධ ප‍්‍රතිමා බිහි වන්නට පෙර විවිධ සංකේත මගින් බුදුරුව නිරූපණය කරනු ලැබීය. ධර්ම චක‍්‍රය, බෝ පත, ස්තූපය, සිරිපතුල, ඒ අතර වැදගත් සංකේතය.සංඝයා හැඳින්වීමට ලකුණක් ලෙස පැරණි සෙල් ලිපිවල වටාපත යොදා ගෙන ඇත. සෞභාග්‍යයේ සංකේතය ලෙස හක්ගෙඩිය යොදාගෙන ඇති බව අනුරාධපුරයේ මුරගලින් ඔප්පු වේ.ඡත‍්‍රය රාජකීය බව හැඟවීමේ ලකුණයි. පක්ෂීන් හා සිව් පා සතුන් ද සංකේත ලෙස යොදාගෙන ඇති බවට සාධක පවතී. ප‍්‍රතිමා මුද්‍රාප‍්‍රතිමා කලාව නිර්මාණයත් සමගම දෙ අත් සහ ඇඟිලි යොදා ගනිමින් සංකේතාත්මකව අදහස් දැක්වීම මුල්කරගෙන විවිධ මුද්‍රා නිර්මාණය විය. ප‍්‍රථම වරට මෙම මුද්‍රා යොදා ගනු ලැබුවේ බුද්ධ ප‍්‍රතිමා වලය. පසුව වෙනත් ආගම් වලද ප‍්‍රතිමා නිර්මාණයේදී මුද්‍රා යොදා ගන්නා ලදී.දේව රූප නිර්මාණයේදී මුද්‍රා දැක්වීම අත්සන ඇඟිලි පමණක් යොදා ගනු නොලැබිණි. අතට ගත් ආයුධයක් හෝ වෙනත් උපකරණයක් සංකේත ලෙස යොදා ගත්හ. එහෙත් බුද්ධ ප‍්‍රතිමාවල මුද්‍රා සඳහා වෙනත් සංකේත යොදාගෙන නැත.බුදුපිළිම වල සංකේත යොදා ගත්තේ බුදුරදුන්ගේ ධර්මදේශනා විලාසය දැක්වීමටයි. ඒ අතර පිළිගත් සම්මත මුද්‍රා දහතුනක් ඇත.එනම්1. ධ්‍යාන මුද්‍රාව2. ධර්ම චක‍්‍ර මුද්‍රාව3. අභය මුද්‍රාව4. විතර්ක මුද්‍රාව5. භූමි ස්පර්ශ මුද්‍රාව6. වරද මුද්‍රාව7. කටක මුද්‍රාව8. ගජ හස්ත මුද්‍රාව9. කර්තරී හස්ත මුද්‍රාව10. අඤ්ජලී හස්ත මුද්‍රාව11. කටක විලම්බීත හස්ත මුද්‍රාව.12. ලෝල හස්ත මුද්‍රාව13. ශුචි හස්ත මුද්‍රාව මීට අතිරේකව ඥාණ මුද්‍රාව අභිශේත මුද්‍රාව, වජ‍්‍රහුංකාර මුද්‍රාව වශයෙන් තවත් මුද්‍රා කිහිපයක්ම ඇති බව විචාරකයෝ පවසති. උගතුන් අතර ඒ පිළිබඳ පවතින මතද විවිධය. ඇතැම් මුද්‍රා ලංකාවේ බුද්ධ ප‍්‍රතිමාවල දක්නට නැත.එබැවින් ප‍්‍රකට මුද්‍රා කිහිපයක් පිළිබඳව පමණක් අපි විමසා බලමු. ධ්‍යාන මුද්‍රාවසමාධි පිළිම වල දක්නට ඇති ලක්ෂණයකි ධ්‍යාන මුද්‍රාව. පාදයන් නමාගෙන දකුණු පතුල උඩට හරවා වම් කලවය මතත් වම් පතුල උඩට හරවා දකුණු කලවය මතත් සිටින සේ උඩුකය සෘජුව තබා හිඳගෙන, වම් අල්ල උඩ දකුණු අල්ල පිහිටුවා සිටීම මෙම මුද්‍රාවේ විශේෂත්වයයි. සමාධි පිළිමය ඊට නිදසුනකි. ලංකාවේ බොහෝ විහාරස්ථානවල මෙම මුද්‍රාව දැකිය හැකිය. ධර්ම චක‍්‍ර මුද්‍රාවවම් අතේ මැදගිල්ල උඩ දකුණු අතේ මහපට ඇඟිල්ල හා දබරඟිල්ල එකට එක්කොට තැබීම ධර්ම චක‍්‍ර මුද්‍රාවයි. බරණැස ඉසිපතනාරාමයේදී පස් වග මහණුන් උදෙසා කළ ප‍්‍රථම ධර්ම දේශනාව, (දම්සක් පැවතුම් සූත‍්‍රය) මින් සංකේතවත් කරන බව පොදු පිළිගැනීම වේ. අභය මුද්‍රාවවැල මිට ළඟින් අත නවා උඩට ඔසවා අල්ල ඉදිරියට පා ඇත්තේ අභය මුද්‍රාවයි. බිය නැති බව, අන් හට අභය දෙන බව විශ්වාසය, ඒකාන්ත බව, සහතික වීම ආදි අදහස් අභය මුද්‍රාවෙන් ප‍්‍රකට කරන බව උගතුන්ගේ පිළිගැනීම වේ. අවුකන බුදු පිළිමය අභය මුද්‍රා සහිත පිළිමයකි. විතර්ක මුද්‍රාවබුදුරදුන්ගේ දේශනා විලාසයක් පෙන්නුම් කරන මෙම මුද්‍රාව විශෙෂ්යක් නොමැතිව හිටි පිළිමවලත්, ඉඳි පිළිමවලත්, දක්නට ඇත.වැලමිට ළඟින් උඩට නැමූ අතේ මහපට ඇඟිල්ලත් දබර ගිල්ලත් එකට ළංකොට මදක් නැමූ ස්වභාවය දක්වයි. අතේ ඉතිරි ඇගිලි දිග හැරී ඇත. අල්ල ඉදිරියට පෙනේ. සියලු සත්වයන්ට ආරක්‍ෂාව හා ආශීර්වාදය ලබාදීම මින් සංකේත කරයි. භූමි ස්පර්ශ මුද්‍රාවබුදුරදුන්ගේ මාර විජය අවස්ථාවක් පෙන්නුම් කරයි. මාරයා තමාට සාක්ෂි වශයෙන් දස බිම්බරක් මර සෙනග සිටිතැයි කී විට, බුදුන් වහන්සේ මහ පොළොවට අත දිගුකොට මේ මහ පොළොව මට සාක්ෂියි කී විට මහ පොළොව සෙළවී එය සහතික කළ බව දැක්වෙයි.වැඩසිටින බුදුන්ගේ වම් අත දිග හැර පද්මාසනයේ පා මත අත තබා දකුණු අත නැමූ පාදයේ දණ හිස ළඟින් පහළට දිගු කරගෙන සිටීම භූමි ස්පර්ශ මුද්‍රාවයි. පුරණලද පාරමිතා බලය මින් ප‍්‍රකට කරයි. වරද මුද්‍රාවදකුණත පහත් කොට ඉදිරියට දිග හැර අත්ල උඩුඅතට හරවා ඇගිලි දිග හැර තිබීම වරද මුද්‍රාවයි. බුදුරදුන්ගේ ආශ්චර්යමත් මනුෂ්‍යත්වය මින් ප‍්‍රකට කෙරේ. උපුටා ගැනීම http://www.danuma.lk/sinhala/index.php?option=com_content&view=article&id=19214%3A2010-06-14-06-11-04&catid=80%3Arelegion&Itemid=155&lang=si

පොහොය දොළහේ වැදගත්කම

පොහෝ දිනයන් නියම කරගෙන තිබුණේ බුදුහාමුදුරුවො ලොව පහළ වෙන්නටත් පෙර සිටයි. එකළ මෙකළ මෙන් දින දර්ශන ලිත් සුලභව තිබුණේ නැහැ. ඔවුන් තමන්ගේ ආගමික දිනයන් වෙන්කර ගත්තේ අහසේ සඳ දිහා බලලා.බුද්ධ චරිතයටත්, බුද්ධ ධර්මයටත් වැදගත්වෙන විශේෂ සිදුවීම් රැසක්ම පසළොස්වක පොහෝ දිනයන් හිදී සිදුවී ඇති බව දුවල පුතාලා දන්නවා. ඒ ඒ දිනයන්හි දී සිදුවී තිබෙන වැදගත්ම සිදුවීම් මොනවාදැයි දැනගැනීම ඔයාලට ප‍්‍රයෝජනවත් වෙනවා. අද අපි ඒ පිළිබඳව විමසා බලමු. බුදුහාමුදුරුවෝ පහළ වන විට අත්‍ය තාපසවරු පොහොය දින ආගමික දිනයක් හැටියට යොදාගෙන තිබුණා. අමාවක, අටවක, අව අටවක, පසළොස්වක කියලා සතර පෝයක් නියම කරගෙන ඒ දිනවල ආගමික කටයුතුවල නියැලුණා.දවසක් බිම්බිසාර රජතුමා බුදුහාමුදුරුවෝ හමුවට ගිහිල්ලා සතර පෝය බෞද්ධයින්ට ආගමික දිනයක් ලෙස යොදාගැනීම පිළිබඳ යෝජනා කළා. කාගේ වුණත් හොඳ යෝජනා වලට ගරු කිරීම බුදුහාමුදුරුවන්ගේ උතුම් සිරිතක්. ඒ අනුව තමයි පෝය දවස බෞද්ධයන්ගේ ඉතා වැදගත් දිනයක් හැටියට සළකන්න වුණේ. සතර පෝයඑදා මෙදා සිට බෞද්ධයෝ පෝය සතරටම නැති වුණත් පසළොස්වක පෝයදාට පන්සල් යෑම, මල් පහන් පූජා කිරීම, බණ ඇසීම, සිල් සමාදන්වීම, සිරිතක් කොටගෙන තියෙනවා.පොහොය දිනය වැදගත් සුවිශේෂී දිනයක් බවට හේතු සාධක බුදුහාමුදුරුවෝම දේශනා කරලා තියෙනවා. ශක‍්‍ර ආදී දෙවියන් පවා පොහොය දිනයන් හි මිනිස් ලොවට පැමිණ මිනිසුන් පින් කරන හැටි බලා පී‍්‍රති වී මිනිසුන්ට ආශීර්වාදය කරන බවත් සඳහන් වෙනවා. ඒ නිසා පොහෝ දිනවල පින්කම් සිදුකිරීමෙන් පින් රැස් කරගන්නවා මෙන්ම දෙවියන්ගේ ආශීීර්වාදයත් ලබාගන්නා ක‍්‍රමයක් බවත් සැලකෙනවා.දැන් අපි දොළොස් පෝය වැදගත් වීමට හේතු මොනවා දැයි විමසා බලමු. දුරුතු පොහොයජනවාරි මස යනුවෙනුත් දුරුතු මස හඳුන්වනවා. බුදුහාමුදුරුවෝ ප‍්‍රථම වතාවට ලංකාවට වැඩම කළේ මහියංගනයටය. ඒ බුද්ධත්වයෙන් නවවෙනි මාසයේ දුරුතු පුර පසළොස්වක් පෝදා බුදුන්වහන්සේගේ පැමිණීම ගැන කිපුණු ලංකාවේ සිටි යක්‍ෂ හා නාග ගෝති‍්‍රක අය පැමිණ උන්වහන්සේ සමග සටනට සූදානම් වුණා. බුදුහාමුදුරුවෝ ඔවුන්ට මිහිරි හඩින් ධර්මය දේශනා කළා. හැමෝම දමනය වුණා. ඒ ධර්මය අසා සිටිය සුමන සමන් දෙවියන් ද සෝවාන් බවට පත්වුණා. සුමන සමන් දෙවියන්ගේ ඉල්ලීම පරිදි බුදුරදුන් හිස පිරිමැද කේශධාතු මිටක් ප‍්‍රදානය කළහ. සුමන සමන් දෙවියන් ඒ කේශධාතු තැන්පත් කොට ඉඳුනිල්වන් ගලින් රියන් හතක් උසැති සෑයක් බැන්ද වූවා. මෙය තමයි ලෝකයේ ප‍්‍රථම වරට ඇති වූ චෛත්‍යය.මේ සියලු සිදුවීම් වූයේ දුරුතු පොහොය දිනයක, මිහිඳු මහ රහතන්වහන්සේට ලක්දිවට පැමිණ සදහම් බීජය වපුරන්නට ක්‍ෂෙත‍්‍රය සදා දුන් දුරුතු පොහොය අති ශ්‍රේෂ්ඨ පොහොය දවසක්. නවම් පොහොයබුදු සසුණේත් බුද්ධ චරිතයේත් උදාර සිදුවීම් රැසක් සිදුවුණු ඓතිහාසික පූජනීය දිනයක් ලෙස නවම් පුර පසළොස්වක් පොහොය වැදගත් වෙනවා.සුදුස්සන්ට සුදුසු තැන ලබාදීම බුද්ධ චරිතයේ කැපී පෙනෙන ලක්‍ෂණයක් සැරියුත් හාමුදුරුවන්ට හා මුගලන් හාමුදුරුවන්ට අගසව් තනතුරු දීම ඊට හොඳම නිදසුනක්. මුලින් පැවිදි වූ භික්‍ෂූන් සිටිය දී ළඟදී සසුනට ඇතුළු වූ සැරියුත් - මුගලන් හිමිවරුන්ට අගසව් තනතුරු දීම ගැන ඇතැම් භික්‍ෂූන් දොස් නැගුවා.සැරියුත් - මුගලන් දෙනම සංසාරයේ දීර්ඝ කාලයක් අගසව් තනතුරු පතාගෙන ඒ සඳහා අවශ්‍ය පින් රැස්කරගත් නිසා එම තනතුරුවලට සුදුස්සන් ඒ දෙනම ම බව බුදුහාමුදුරුවෝ පැහැදිලි කළ සේක. සම්බුද්ධ ශාසනයෙහි ප‍්‍රථම වරට මහා සංඝ සන්නිපාතය සිදුවූයේත් නවම් පසළොස්වක් පොහෝ දවසක. තථාගතයන්වහන්සේ විසින් මහා සංඝයාට ඕවාද ප‍්‍රාතිමෝක්‍ෂය වදාළේත් නවම් පුණු පොහෝ දිනයක. ඕවාද ප‍්‍රාතිමෝක්‍ෂය කියන්නේ භික්‍ෂූන්වහන්සේලාට හික්මීම පිණිස අවශ්‍ය විනය මාලාව, අල්පායුෂ්ක බුදුවරුන්ගෙ ශාසනවල ඕවාද ප‍්‍රාතිමෝක්‍ෂය වදාරන්නේ මුල් අවුරුදු විස්ස තුළය. ගෞතම බුද්ධ ශාසනය ද එවැන්නක්. අතීතයේ ලොව පහළ වූ විපස්සී නම් බුදුන් අවුරුදු අසූදහසක් ද, සිඛී නම් බුදුන් අවුරුදු හැත්තෑදහසක් ද, කකුසඳ බුදුන් අවුරුදු හතළිස් දහසක් ද, කෝණාගම බුදුන් අවුරුදු තිස්දහසක් ද, කාශ්‍යප බුදුන් අවුරුදු විසිදහසක් ද, පරමායු විඳ ඇත. ගෞතම බුදුන්ගේ ආයු කාලය අවුරුදු අසූවකි. මෙතෙක් කාලයකින් පිරිනිවන්පාන්නේමියි. කාලය සීමාකර ගැනීම ආයු සංස්කාරය හැරීමයි. එය ද සිදුවුණේ නවම් පුර පසළොස්වක දවසකය. මැදින් පොහොයහේමන්ත ඍතුවේ මැදින් මස නොහොත් මාර්තු මාසයේ පුර පසළොස්වක පොහොය සම්බුද්ධ චරිතාපදානය පිළිබඳව අසිරිමත් සිදුවීම් සිහිකෙරෙන දිනයක්.බුදුරදුන් විසිදහසක් පමණ මහා සංඝයා පිරිවරාගෙන සුද්ධෝදන රජතුමා ඇතුළු තම ඥාතීන්ගේ සිත සුව පිණිස කිඹුල්වත්පුරයට වැඩම කළේ මැදින් පොහෝ දවසක.පියරජු අනාගාමී වීම, යශෝදරාව සැනසීම, නන්ද හා රාහුල කුමරු පැවිදි වීම, ඥාතීන්ගේ මානය නැති කිරීමට යමාමහ පෙළහර පෑම හා ඔවුන් යහමගට යොමු කරවීම මේ ගමනේ අතුරු ඵල හැටියට සඳහන් කරන්න පුළුවන්. බක් පොහොයබක් මාසය නොහොත් අපෙ‍්‍ර්ල් මාසය අප කාගේත් සිත්සතන් සොම්නස් සුවයෙන් සැනසෙන මාසයක්. බුදු සිරිතේ ද අසිරිමත් සිදුවීම් අප මනසට නැගෙන්නේ හදවත අමා සිසිලට පත් කරමින්.මේ සුන්දර දිවයින දෙවැනි වරටත් බුදු සිරිපා පහසින් පිවිතුරු බවට පත් වුණේ බක් පොහෝ දවසක.චූලෝදර, මහෝදර යන නා රජුන් දෙදෙනා අතර මැණික් පුටුවක් අරබයා ආරවුලක් ඇති වුණා. මේ ආරවුල බුදුන්වහන්සේ දිවැසින් දුටුසේක. උන්වහන්සේ ඔවුන් කෙරෙහි කරුණාවෙන් ඔවුන්ට සුවසෙත සලසනු පිණිස බක් මස අව පසළොස්වක දා අළුයම ඍද්ධියෙන් නාගදීපයට වැඩි සේක. ඒ බුද්ධත්වයෙන් පස්වෙනි වර්ෂයේ.මේ ගමනට දෙව්රම් දොරටුවේ කිරිපලු රුක අරක්ගෙන සිටි සමිද්ධි සුමන නම් දෙවියා තමාගේ වාස භවනය වන කිරිපලු වෘක්‍ෂය ජත‍්‍රයක් මෙන් ඔසවා ගෙන ආවා. මහෝදර නා රජුගේ මාමා වූ මණිඅක්ඛික නාග රාජයා කැලණියේ සිට බෑනාට උදව් පිණිස පැමිණ සිටියා. බුදුරදුන්ගේ ප‍්‍රථම ලංකා ගමනෙදී බණ අසා සරණ සිල් පිහිටා සිටි මණිඅක්ඛික නා රජු එදින බුදුන්වහන්සේට තමාගේ වාස භවනය වූ කැලණියට වඩින ලෙස ආරාධනා කළා. මෙම ඓතිහාසික සිද්ධිවලින් ශ්‍රේෂ්ඨතවයට පත් බක් පෝය පී‍්‍රතිය උපදනා දිනයකි. වෙසක් පොහොයබුදුරජාණන්වහන්සේ ලොව පහළ වීම, බුද්ධත්වයට පත්වීම, පිරිනිවන් පෑම යන ති‍්‍රවිධ මංගල්‍ය සිදුවුණේ වෙසක් පෝය දා බව ඔබ දන්නවා.ගෞතම බුදු පදවිය සඳහා සුමේධ තවුස්ව, දීපංකර බුදුරදුන්ගෙන් විවරණ ලැබුවේ ද වෙසක් පෝදාක.< br/>බුද්ධත්වයෙන් අටවන අවුරුද්දෙහි මණිඅක්ඛික නා රජුගේ ඇරයුමින් කැලණියට වැඩම කොට කැලණිය ශී‍්‍ර පාදස්පර්ශයෙන් පාරිශුද්ධත්වයට පත් කළ උතුම් දවස වෙසක් පුන් පොහෝ දාය.සුමන සමන් දෙවිඳුගේ ආරාධනයෙන් සමනළ සිරස මත ශී‍්‍ර පාද ලාංඡනය පිහිටුවීම. සොළොස්මස්ථාන නමින් හඳුන්වන ස්ථාන දහසයහිම සමවත් සුවෙන් වැඩහිඳ පුදබිම පිරිසිදු කිරීම සිදු කළෙත් වෙසක් පෝ දා. සිංහල ජනවංශයේ ආදිතමයා වන විජය කුමරු හත්සියයක් පිරිස සමඟ ලාට රට සිට ලක්දිවට පැමිණියේ ද වෙසඟ දිනයක බව වංශ කතාවල සඳහන් වෙනවා.දේවානම්පියතිස්ස රජු දෙවැනි වර රාජාභිශේක ලැබීම, දුටුගැමුණු මහ රජු රුවන්වැලිසෑයට විසා නැකතින් මුල්ගල් තැබීම ද සිදුවුණේ උතුම් වෙසක් පුර පසළොස්වකදා ය. පොසොන් පොහොයමිහිඳු මහරහතන්වහන්සේ විසින් සම්බුද්ධ ධර්ම දායාදය ලක්දිවට ගෙනවුත් ලක්දිව බුද්ධ ශාසනය පිහිටුවීම සිදුවුණේ පොසොන් පොහොය දාය.දෙවනපෑතිස් නිරිඳු ඇතුළු හතළිස්දහසක් පිරිසකට චුල්ලහත්ථිපදෝපම සූත‍්‍රය දේශනා කිරීම, භණ්ඩුක කුමරු පැවිදි උපසම්පදා කරවීම සිදුවුණෙත් පොසොන් පෝ දා.කෙටියෙන් සඳහන් කරතොත් නිර්මල සංස්කෘතියක් හා සභ්‍යත්වයක් ඇති ශිෂ්ට සම්පන්න අදීන ජාතියක් වශයෙන් සිංහල ජාතිය ලොව පුරා පැතිර ගියේ මේ උතුම් පොසොන් දවසේ සිදුවූ උත්කෘෂ්ඨ සිදුවීම් නිසාය. ඇසළ පොහොයසුද්ධෝදන ශාක්‍ය රජතුමාගේ අග මෙහෙසිය වන මහාමායා දේවිය කුස සිදුහත් කුමරු පිළිසිඳ ගත්තේ ඇසළ පුණු පොහෝ දිනකය.ගිහිගෙය අතහැර අභිනිශ්ක‍්‍රමණය කිරීම, ප‍්‍රථම ධර්ම දේශනාව පැවැත්වීම, ගණ්ඩම්බ රුක්ඛ මූලයෙහි දී තීර්ථකයන් දමනය කිරීම සඳහා යමාමහ පෙළහර පෑම, තව්තිසා දෙව්ලොවට වැඩ මාතෘ දිව්‍යරාජයාට විජම් බණ දෙසීම වැනි බුදු සිරිතේ ඉතා ඓශ්චය¸මත් සිදුවීම් සිදුවුණේ ඇසළ පුර පසළොස්වක දාය.රාහුල කුමරුන්ගේ උපත සිදුවී ඇත්තේ ද මෙදිනයි. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන්තෙමසකට පසු මහා කාශ්‍යප මහරහතන්වහන්සේ ප‍්‍රධාන රහතන්වහන්සේලා පන්සියයක් සහභාගීත්වයෙන් අජාසත් රජුගේ දායකත්වයෙන් රජගහනුවර වේහාර පර්වත මූලයෙහි දී ප‍්‍රථම ධර්ම සංගීතිය පවත්වා ඇත්තේ ද ඇසළ පෝ දාකය.ලංකාවේදී ප‍්‍රථම වස් සමාදානය සිදුවී ඇත්තේ ද මෙවැනි දිනකය. බු: ව: 847 දී කිත්සිරි මෙවන් රජු දවස කළිඟ රටින් හේමමාලා කුමරිය හා දන්ත කුමරුන් විසින් ගෙනෙන ලද දළදා ස්වාමීන්වහන්සේ පළමු වරට ප‍්‍රදර්ශනය කළේත් ඇසළ පොහෝ දවසකයි.කීර්ති ශී‍්‍ර රාජසිංහ රජතුමා සියම් රටින් උපාලි තෙරුන් ඇතුළු සංඝයා ගෙන්වා ලක්දිව උපසම්පදා කම¢ය ඇතිකිරීම ද ඇසළ පෝදා විශේෂ සිදුවීමකි.කතරගම, දෙවිනුවර, මහනුවර, රත්නපුර, ඇම්බැක්කේ, අලුත්නුවර, බෙල්ලන්විල පෙරහැර පැවැත්වීම ද ඇසළ පෝය දා සිදුවේ. නිකිණි පොහොයභික්‍ෂූන්වහන්සේලාට වස් එළඹීමට දින දෙකක් නියමව ඇත. එම දින හඳුන්වන්නේ පෙර වස පසු වස යනුවෙනි. ඇසළ පුනු පොහෝ දිනයේ පෙහොය කොට ඇසළ අවපෑළ දිනයේ පෙර වස් එළඹිය යුතුය. නිකිණි පුන් පොහෝ දා පෝය කොට නිකිණි අව පෑලවිය දා පසු වස් එළඹීම කළ යුතුය. ධර්ම භාණ්ඩාගාරික වූ ද අග‍්‍ර උපස්ථායක වූ ද ආනන්ද හාමුදුරුවන් රහත් බවට පත් වූවේ ද නිකිණි පෝදාය.වංශ කතා අනුව බුදුන්වහන්සේගේ ලලාට ධාතුව නිධන් කොට සේරුවිල චෛත්‍ය තැනීමේ ඇරඹුම වූයේ ද නිකිණි පොහෝ දිනයකයි. බිනර පොහොයබුදුරජාණන්වහන්සේගේ ලලාට ධාතුව තැන්පත් කොට තනා ඇති සේරුවාවිල මහා සෑයේ වාර්ෂික පින්කම පැවැත්වෙන්නේ බිනර පොහොය මුල්කරගෙනය. මෙදින වස් කාලය බැවින් සියලුම විහාරස්ථානවල විවිධ පින්කම් පැවැත්වේ. මෙම පින්කම්වලට බෞද්ධ පින්වතුන් සහභාගීවන්නේ ඉතා ඕනෑකමිනි.සරත් ඍතුවේ ආරම්භය ද බිනර පුර පසළොස්වක් පොහොයයි. සරත් ඍතුව ස්වාභාවික සෞන්දර්ය රසයෙන් අවට පරිසරය පවා ආලෝකවත් වන සමයකි. වප් පොහොයපුරා තුන්මසක් මුළුල්ලේ සක් දෙවි රජුන්ගේ පඬුපුල් අසුනේ වස්වසා වැඩ සිට වස් පවාරණය කොට බුදුරදුන් සංකස්ස පුරයට වැඩම කළේ වප් පොහෝ දවසකය.අනුබුදු මිහිඳු මහ රහතන්වහන්සේගේ නියමයෙන් දෙවන පෑතිස් රජුගේ සංදේශයත් තුටු පඬුරුත් රැගෙන ලක්දිවින් අරිෂ්ඨ කුමරුන් ප‍්‍රමුඛ දූත පිරිස දඹදිව පැළලුප් නුවර ධර්මාශෝක රජු හමුවනු පිණිස පිටත්ව ගියේ වප් පුනු පොහෝ දවසකය. මිහිඳු මහ රහතන්වහන්සේගේ අනුදැනුම ඇතිව මහාරිට්ඨ මහ රහතන්වහන්සේ ථූපාරාම විහාරයේ දී මහා සංඝයා පිරිවරාගෙන විනය පිටකය සංගායනා කළේත් වප් පොහෝ දවසකය.සැරියුත් හිමියන් නුවණින් අගතැන් ලැබීම, මෙතේ බෝසතුන් සසුනෙහි පැවිදි බව ලැබීම මේ ආදී කරුණු රැසක් නිසාම වප් පුර පසළොස්වක් පොහොය වැදගත් වේ. ඉල් පොහොයවස්සාන ඍතුවේ අවසාන පොහොය ඉල් පුර පසළොස්වක් පොහොයයි. මෛති‍්‍රය බෝධි සත්වයන්වහන්සේ විවරණ ලැබීම, ප‍්‍රථම ධමර්‍දූත පිරිස වන රහතන්වහන්සේලා හැටනම ධමර්‍ප‍්‍රචාරය සඳහා ගමනාරම්භ කිරීම, චීවර මාසයේ අවසාන පොහොය වීම, සැරියුත් මහ රහතන්වහන්සේගේ මව ධම¢ය අසා සෝවාන් වීම, සැරියුත් මහ රහතන්වහන්සේ පිරිනිවන් පෑම, ඉල් පොහොය දා සිදු වූ සුවිශේෂ සිදුවීම්ය. මෙම සිදුවීම් නිසා ඉල් පොහොය බෞද්ධයන්ට වැදගත් වේ. උඳුවප් පොහොයදෙවන පෑතිස් මහ රජුගේ ආරාධනය අනුව සංඝමිත්තා රහත් මෙහෙණින්වහන්සේ ශීී‍්‍ර මහා බෝධි දකුණු ශාඛාව ලංකාවට වැඩම කළේ උඳුවප් පොහෝදාය.ලංකාවේ මෙහෙණි සස්න ආරම්භ වීම සිදුවූයේ ද මෙදිනය. මේ නිසා  ලාංකික කාන්තාවන්ට ලැබුණු නිදහස අපමණය.බෝධීන්වහන්සේ වැඩම කරවීම නිසා බෝධි පූජා පැවැත්වීම ද ආගමික චාරිත‍්‍රයක් බවට පත්විය. මේ අනුව උඳුවප් පොහොය ද ශී‍්‍ර ලාංකික බෞද්ධයන්ට අතිශය වැදගත් දිනයක් බව කිව යුතුය. උපුටා ගැනීම www.danuma.lk සුරත් සමරකෝන්

ලෝකයේ ලස්සනම වචනය අම්මා

ලෝකයේ ලස්සනම වචනය අම්මා

ඒත් අද අම්මලා ඉන්නේ කොහේද?

”ඔබට ඔබේ අම්මා ගැන මොනවද කියන්න තියෙන්නේ” මම යෙහෙළියකගෙන් විමසුවෙමි.
”අපෙ අම්මා ගැන කොච්චර දේවල් කියන්න තියෙනවද? කවදාවත් මට අම්මගෙ ගුණ කියලා නිම කරන්න බැහැ. මල් තියලා අම්මාට වැන්දත් පව් නැහැ. අපේ පවුලේ ඔක්කොම දරුවෝ දහ දෙනයි. අපිව ලොකු මහත් කරන්න අම්මා කොච්චර නම් දුක් වින්දද? දැන් අම්මට අවුරුදු අනූවක් විතර වෙනවා. ඒත් එදා දරුවෝ වෙනුවෙන් දහදුක් වින්ද අම්මගෙ දුක සැප සොයලා බලන්නේ කීදෙනාද?”
”ඇයි ඒ...?”
”සමහර නංගිලා මල්ලිලට ගෙදර එන්න වෙලාවක් නැහැ. එයාලට වැඩ වැඩියි. සමහරු ගෙදර එන්නේ අවුරුද්දට විතරයි.”
”අම්මා ඉන්නේ හිතේ අමනාපෙන් ද?”
”අයියෝ නැහැ. අම්මගෙ කරුණාව එදා වගේමයි තාමත්. මේ වෙනකොට අම්මට ටිකක් විතර මතකය අඩුයි. දරුවෝ නිතර දෙවේලේ තමන් බලන්න එනවද නැද්ද කියන එක අම්මට වැදගත් නැහැ. අවුරුද්දක් නෙමෙයි අවුරුදු දෙකතුනකින් දරුවෝ තමන්ව බලන්න ආවත් අම්මා ඒගොල්ලන්ව පිළිගන්නේ හැමදාම තමන්ගෙ ගෙට ගොඩවුණා වගෙයි. අම්මා කවදාවත් කාටවත් වෙනසක් කළේ නැහැ. අපෙ අම්මා අහිංසකයි. අම්මා නපුරුකම්, අඳුනන්නෙම නැහැ.”
යෙහෙළියට එතැනින් එහාට කතා කරගන්නට බැරි විය. ඇගෙ දෑසේ පිරී විසිරී ගියේ කඳුළු අහුරකි.
”අම්මා” ලොව අසන්නට ඇති සුන්දරම වදන. අම්මලා ගැන ඔවුන්ගේ ගුණ ගැන කියන්නට කොතෙකුත් දේ ඇත. අම්මා අවදි වන්නේ හිරුටත් පෙරය. ඇගේ කඩිසර දෑත දරුවන්ගේ දවස පිළියෙල කරන්නීය.
ලොවේ කොයි කාගේත් ‘අම්මා’ සිතන්නේ පතන්නේ එක ලෙසින්ය. අම්මලා දුක් විඳින්නේ ද ඇතැම් විට සමාජයෙන් නින්දා ගැරහුම් අවමාන ලබන්නේ ද දරුවන් නිසාවෙනි. දරුවාගේ ලෝකය සකස් කරන්නේ අම්මාය.
එහෙත් අද අපේ සමාජයේ ‘අම්මාට’ නියම තැන හිමිව ඇත්ද?
මොහොතකට සිතන්න. ඔබ ඔබේ අම්මා ගැන සිතන්න.
ඇතැම්විට ඇය ඇගේ මුළු ජීවිත කාලයම ගෙවා දැමුවේ ඔබ වෙනුවෙනි. ඔබගේ යහපත වෙනුවෙනි.
එහෙත් අවසන් කාලයේදි ඇයට නතර වන්නට සිදුවූයේ කොතැනද?
”දුව මාව ගෙනල්ලා මෙහෙට ඇරලුවා.”
ඈත මාවතට නෙත් යොමාගෙන වැඩිහිටි නිවහනේ කොරිඩෝවේ පුටුවක වාඩි වී හුන් ‘අම්මා’ පැවැසුවාය.
”ඇයි ඒ?”
”එයාට මාව බලාගන්න අමාරුලු. අනිත් දරුවෝ කිව්වෙත් ඒ ටිකම තමයි. අන්තිමට මම තීරණයක් ගත්තා මෙතැනට එන්න. ගෙදර වගේ නෑ තමයි. ඒත් පුතේ යන්න එන්න තැනක් නැතිව දුක් විඳිනවට වැඩිය මෙතැන හොඳා...”
දරුවන්ට සියලු දේ පැවැරූ අම්මා අද වැඩිහිටි නිවහනක කල් ගෙවන්නීය.
දරුවන් වෙනුවෙන් ජීවිත කාලයම කැප කළ ‘අම්මා’ට අද අත්ව ඇති ඉරණම එසේය. හැම අම්මා කෙනෙකුටම එසේ නොවුණද ඇතැම් විට දරුවන් ගැන කිසිදු හැඟීමක් නැති අම්මලා ද මේ අතර වෙති.
නැසීගිය ධර්මසිරි ගමගේ කලාකරුවාණන් ලියූ නැසීගිය සංගීතඥ ප්‍රේමසිරි කේමදාසයන් සංගීතවත් කළ ප්‍රවීණ ගායිකා නන්දා මාලනී ගයන මේ ගීතය අම්මාවරුන්ට උපහාර ගීයක් බඳුය.

”අම්මාවරුනේ අම්මාවරුනේ
සම්මා සම්බුදු අම්මාවරුනේ.
දරුවන්ගේ දුක් කඳුළු දකිනදා
සුරලොව සිට අතපා
ඒ කඳුළැලි පිසින...
අම්මාවරුනේ”

අම්මා තැවෙන්නේ ද දැවෙන්නේ ද සැනසෙන්නේ ද දරුවන් නිසාවෙනි. ඇයට තම දරුවා පමණක් නොව ලොව කොයි දරුවාත් තමන්ගේය. ඇය එතරමටම කාරුණිකය. තමන් දුක් විඳිමින් දරුවන්ගේ දුක් නිවන්නේ එබැවිනි. එහෙත් දරුවන් එවන් දුක් ගැහැට විඳි ‘අම්මා’ ට සිය යුතුකම ඉටුකරන්නේ ද?
යුතුකම් හා වගකීම් පමණක් අතරට මැදි වූ සමාජයේ අම්මාට ඇත්තේ කෙබඳු වටිනාකමක්ද?
අදට යෙදෙන්නේ ලෝක මවුවරුන්ගේ දිනයයි. අම්මා වෙනුවෙන් දිනක් වෙන්වීම නම් හොඳය. එහෙත් අපේ අම්මාට එක දිනක් පමණක් සෑහේද? මහවැසි වැටෙද්දි පැලකුත් නැති හේනේ තමන් තෙමෙමින් දරුවා නොතෙමූ, තමන් කුස ගින්නේ සිටිමින් දරුවාගේ කුසගින්න නිවූ, සමාජයේ නින්දා අපහාස ලබමින් දරුවාගේ ලෝකය සොඳුරු කරවූ, දසමසක් කුස හොවා හරිහැටි නින්දක් නොලබා දරුවා ලොවට බිහිකර ලේකිරි කර පෙවූ උත්තරිතර ‘අම්මාට’ එක් දිනක් සෑහේද? ගම හැරදා නගරයට පැමිණි ඔබ ආපසු හැරී බලන්න.
ඔබ අම්මා බලන්න කී වරක් ගමට ගියාද? ඔබ වෙනුවෙන් වෙල් එළිවල ඇවිද ගොස්, කළුගල් තලා කරගැට මතුවූ දෑත් පිරිමදිමින්, කිරිපිහියට කරගැට ආ අම්මාගේ දෑත් දෙපා පිරිමැද ඈ දෙපා නැමද සුවදුක් සොයා බලන්නට කී වරක් ගමට ගියාද?
ගමට යන්නට වෙලාවක් නැතැයි කියා ඇගේ වියදමට මුදල් යැව්වද අම්මාට අවශ්‍ය මුදල්මද? තම ඇකයේ හැඳි වැඩුණු දුව, පුතා මොහොතකට මහගෙදරට ඇවිත් ඈ සෙවණෙ හිඳ යනු දැකීමට ඈ පි‍්‍රය කරන්නීය.
බටහිර සමාජයේ නම් මවුවරුන්ගේ දිනයට අම්මාට සුබ පැතුම් පතක්, මල්කලඹක් හෝ වෙනත් කුමක් හෝ තෑග්ගත් ලැබේ. ඇතැම් විට ඊළඟ වසරේ මැයි මස දෙවනදා මව්වරුන්ගේ දිනය එළඹෙන තුරු දරැැවන් අම්මා බලන්නට යන්නේ නැහැ. අපේ අම්මලාටත් මවුවරුන්ගේ දිනයට එයම සෑහේද? එක දිනක් නොව අවුරුද්දේ දවස් තුන්සිය හැටපහම ඇය වෙනුවෙන් වෙන්කළාට කම් නැත. ඒ ‘අම්මා’ ඇගේ මුළු ජීවිතයම දරුවන් වෙනුවෙන් කැප කළ බැවිනි.
විටෙක හඬමින්, විටෙක හිනැහෙමින්, තම ලෝකයම දරුවන් බව සිතමින් දිවි ගෙවන අම්මලා අතර දරුවන්ගේ ජීවිතවල වටිනාකමක් නොදන්නා අම්මාවරු ද වෙති.
අපි මේ සියලු අම්මලාට අනුකම්පා කරමු. තම දරු පැටවුන් දුක් විඳනු බලා සිටින්නට බැරිකමට දරුවන් සමඟම මිය ගිය අම්මලා අතර උපන් හැටියේ බිළිඳුන් මරා දැමූ අම්මලා සිටින රටක බුදු පදවි ලබන්නට සුදුසු අම්මලා ද වෙති.
’අම්මේ’ ඔබගේ ආදරයෙනි, ඔබෙන් ලද කිරි බිඳෙනි ලෝකය මෙතරම්ම හැඩ වූයේ සොඳුරු වූයේ.
එක මලක් නොව මල් යායක් ඔබ වෙනුවෙන් පුද දුන්නද ඔබ ලොවේ දරුවන් වෙනුවෙන් කළ මෙහෙය අගය කළ නොහැක්කේය.

ඉසවි - සිළුමිණ පුවත්පත

http://www.silumina.lk/2010/05/09/_art.asp?fn=av1005093