අවුකන බුදු පිළිමය

ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනන්ත වූ මහා ගුණ සමුදාය හා මහා කාරුණික භාවය පිළිබිඹු කරන ලක්දිව බුදු පිළිම අතුරෙන් අවුකන බුදු පිළිමයට හිමි වනුයේ අද්විතීය ස්ථානයකි. උතුරු මැද පළාතේ පිහිටි කලාවැවෙන් සැතපුම් 4 ක් පමණ දුරින් පිහිටි අවුකන නම් ග‍්‍රාමයේ තිබූ මෙකී බදු පිළිමය පිළිබඳව ශාස්ත‍්‍රීය විමර්ෂණයක් කිරීම මෙකී ලිපියේ මුඛ්‍ය පරමාර්ථය වේ.කි‍්‍ර. ව. 5 වැනි සියවසේ මැද භාගයේ රාජ්‍ය කළ ධාතුසේන රජතුමා (කි‍්‍ර. ව. 460 - 478) විසින් ඉදි කරවන ලද කලාවැව දෙස ශාන්ත ලීලාවෙන් වැඩ හිඳින අවුකන බදු පිළිමය උසින් අඩි 38 ක් හා අඟල් 10 කින් යුක්තය. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන සූරීන් අවුකන බුදු පිළිමය චූූල වංශයේ (38 - 68) සඳහන් වන “කාලසේල” නම් වූ බුදු පිළිමය යැයි කියා හඳුන්වයි. හෙතෙම තම මතය සනාථ කරනු වස් සාධක කීපයක් ගෙන හැර දක්වයි.මෙකී බුදු පිළිමය පිහිටි භූමිය 18 වැනි සියවසේ දී ලියැවුණු ලේඛණවල “කලාගල් විහාරය” ලෙස සඳහන්වීම එයින් එක් සාධකයකි. “කලාගල්” යන්න පාලි භාෂාවට නැගුණු විට “කාලසේල” වූ බවයි එතුමා පිළිගැනීම. එසේම පුරාණ සිංහල ලේඛනවල ධාතුසේන යන නාමය හැඳින්වෙන්නේ “දාසෙන්කුලිය” යනුවෙනි. පරණවිතාන සූරීන් මෙහි එන “කුලිය” යන වචනය ධාතුසේන රජතුමා හඳුන්වනු වස් යොදන ලද්දක් බව පෙන්වා දෙයි. මෙමගින් හෙතෙම වෙර දරනුයේ අවුකන විහාරය ධාතුසේන රජතුමා විසින් ඉදි කරවන ලද්දකැයි කියා කීමටයි. අවුකන පිළිමය ධාතුසේන රජතුමා ගේ කාලයට අයත් වූ බව ඔහුගේ පිළිගැනීමයි.

කාල නිර්ණය පිළිබඳව වූ    විද්වතුන්ගේ මතඅවුකන බුදු පිළිමයේ කාල නිර්ණය පිළිබඳව දෙස් විදෙස් විද්වතුන් අතර විවිධ මත පවතී. ඒවා අතර මෙය 12 වැනි සියවසේ දී මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා (කි‍්‍ර. ව. 1153 - 1186) විසින් කරවන ලද්දක් යැයි බරෝස් මහතා පෙන්වා දෙයි. එනමුත් මෙකී මතය සනාථ කරනු වස් කිසිදු සාධකයක් මෙතෙක් හමු වී නොමැත. වින්සන්ට් ඒ. ස්මිත් මහතා ද මෙම මතය පිළිගෙන ඇත. ආනන්ද කේ. කුමාරස්වාමි මහතා ගේ මතය වනුයේ අවුකන බුදු පිළිමය 12 වැනි සියවසේ අග භාගයට හෝ 13 වැනි සියවසේ මුල් අවදියට අයත් බවයි.මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන සූරීන් පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්වරයා වශයෙන් සේවය කළ අවදියේ (1940 - 1956) ද අවුකන බුදු පිළිමය 5 වැනි සියවසේ අග භාගයට අයත් බව පෙන්වා දී තිබුණි. ඉන් පසුව වර්ෂ 1952 දී පමණ අවුකන පිළිම ගෙයි නැගෙනහිර බිත්තියෙහි සවිකොට තිබී සොයා ගන්නා ලද සෙල් ලිපිය 8 වැනි සියවසට අයත් බව පරණවිතාන සූරීන් පිළිගෙන ඇත.

ප‍්‍රතිමා ලක්ෂණඅවුකන බුදු පිළිමය නෙලන ලද හෙළ කලාකරුවාගේ මුළු ශක්තිය යොදවා තිබෙනුයේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනන්ත වූ මහා ගුණ සමුදාය බුදු පිළිමයෙහි මුහුණෙන් පිළිබිඹු කිරීමට ය. අරුණෝදයේ නැග එන අරුණළු දෙස බලන මුහුණෙහි දෙනෙත් භූමිය දෙසට යොමු වී තිබීම උන්වහන්සේගේ මහා කාරුණික භාවය පිළිබිඹු කරයි. පද්මාසනය මත වූ හිටි පිළිමය සමභංග ක‍්‍රමයට ඉදි කොට ඇත. මෙකී ක‍්‍රමයට ශරීරයේ බර දෙපාවලට සම සමව බෙදී යන සේ ශරීරය ඍජුව තබාගෙන සිටින බව සැලකුව මැනව. උන්වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද පරම ශාන්තියේ ආශිර්වාදය දසත විහිදවනු වස් ඔසවන ලද දකුණු හස්තය අභය මුද්‍රාවෙන් යුක්තය. වම් හස්තය උරහිස මට්ට්මට ඔසවා සිවුර අල්ලා ගෙන සිටිනා ආකාරය කටක මුද්‍රාවෙන් යුක්තයි. තනිපට සිවුර, අඳනය හා පටිය යනාදියෙන් යුක්තයි.ඇස්වට හන්දියේ සිට අඟල් 4 ක් පමණ ඉහළින් අඳනට ඇද ඇත. සිවුර පොරවා ඇත්තේ අඳනයේ නුවාට පෙනෙන ලෙස අඳනයේ යටි සීමාවට අඟල් 4 ක් පමණ උඩින් ය. පටිය නොපෙනෙයි. සිවුර ඒකාංශපාරුපන ක‍්‍රමයට පොරවා ඇත. මෙකී ක‍්‍රමය නිසා දකුණු උරය විවෘත ය. වම් උරය මුළුමනින්ම සිවුරෙන් වැසී ඇත.මෙහි දී සිවුර පෙරවීමේ ක‍්‍රමය පිළිබඳව විශේෂ අවධානය යොමු කිරීම වැදගත්ය. සාමාන්‍යයෙන් පිටුපසින් වම් උරය මතට වැටෙන සිවුරු පොට මුලින්ද ඉදිරිපසින් එක් උරහිස මත වැටෙන සිවුරු පොට දෙවනුව ද පෙරවීම අනුරාධපුර යුගයේ අවසන් භාගය දක්වා පැවති ක‍්‍රමයයි. මෙකී ක‍්‍රමයට සිවුර පොරවන විට වම් හස්තයේ මැණික්කටුව දක්වා සිවුරු පොටවල් දෙක පැතිරී ඇත. ඒ නිසා වම් හස්තය පහළ දැමිය නොහැකිය.යම් අයුරකින් වම් හස්තය පහළට දමා තිබුණොත්? සිවුරු පොට ද පහළට වැටෙනු ඇත. සැබවින්ම එය සංවරයට බාධාවකි. එහෙයින් වම් හස්තය ඔසවා තබා ගැනීමට සිදුවෙයි. සිවුරෙහි ඇත්තේ් තනි රැල්ලකි. මෙය අනුරාධපුර යුගයේ බුදුපිළිමවල දකින්නට ලැබෙන විශේෂ වූ ලක්‍ෂණයකි. බුදුපිළිම හිසෙහි දක්‍ෂිණාවර්ත කෙස් රොද වේ. හිස මුදුනෙහි අර්ධ ගෝලාකාර සංකේතයක් හා එය මත සිරස්පතක් වේ. අර්ධ ගෝලාකාර සංකේතයක් හා එය මත සිරස්පතත් මේ අර්ධ ගෝලාකාර ලක්‍ෂණයෙන් සංකේතවත් වනුයේ හිසින් ඉහළට විහිදෙන බුදු රැසයි. මෙය අනුරාධපුර යුගයේදී ‘රංසිපුඤ්ජ’ නමින් හැඳින්විය.

දේවාතිදේවත්වයඅවුකන පිළිමයෙහි පිළිසකර කිරීම් කටයුතු වර්ෂ 1956 වන තුරුම කරගෙන යන ලදී. මෙකී පිළිසකර කිරීම් කටයුතු වලදී ඉතාමත් වැදගත් වූ පුරාවස්තු රාශියක්ම සොයා ගන්නා ලදී. බුදු පිළිමයෙහි දෙපා ද ඉදිරිපස සඳකඩ පහණක හැඩයෙන් යුතු වූ ගල් ආසනයක පිහිටියේය. මෙම ගල් ආසනය උසින් අඩි 3 කුත් අඟල් 10 ක් හා විෂ්කම්භයෙන් අඩි 15 කුත් අඟල් 3 කින් යුක්තය. එසේම මෙය අඟල් 6 ක් පමණ පොළොවට ගිලා බැස ඇත. බුදු පිළිමයෙහි දෙපා ද පිහිටි මට්ටමට ගල් ආසනය උස් කරවා සිමෙන්ති බදාමයෙන් බැඳීම පිණිස ගල් ආසනය වෙන් කළ විට බුදු පිළිමය යටින් හතරැස් වූ කුහරය (ගර්භ පාත‍්‍රයක්) මතු වී ඇත. මෙය කුඩා කුහර 25 කින් යුක්ත විය. මැද කුහරය බ‍්‍රහ්මයා සඳහා ද ඒ අවට වූ කුහර සතරවරම් දෙවියන් (ධුතරාෂ්ට‍්‍ර, වෛශ‍්‍රමන, විරූපාක්‍ෂ, විරූඪ) සඳහා ද වෙන්ව තිබේ. එකල ලක්දිව බුදු පිළිම ආසනයට කුහර 9 කින්් හෝ 25 කින් යුත් කුහරයක් තැම්පත් කිරීම සිරිතක්ව පැවතුණි. මෙයින් සංකේතවත් වනුයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ දේවාති දේව බ‍්‍රහ්මාති බ‍්‍රහ්ම හෙවත් දෙවි බඹුන් ඉක්මවා සිටින බවයි. කෙලෙස්වලින් මිදුන නිසාත් ශාරීරික දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්‍ෂණ ඇති නිසාත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහි මහා පුරුෂයෙකු වශයෙන් ද පෙනී සිටිති.විද්වතුන්ගේ අදහස් හා කාව්‍ය සංකල්පනා කලාවිශාරද වින්සන්ට් ඒ. ස්මිත් මහතා මෙසේ කියයි.“දිවයිනේ අති විශාල වූද අතිශය චමත්්කාරජනක වූද බදු පිළිමය මෙය වේ”ඉතිහාසඥ බරෝස් මහතා මෙසේ කියයි.“ සිවුරෙහි සහ අඟපසඟයෙහි සෑම කොටසක්ම පරිපූර්ණව ද නිවැරදිව ද නිමවුණු අතර මුහුණෙහි විලාශය සහ හැඩය නිසා ශාන්ත සමාධියෙන් නිමග්න වූ මහෝත්තම භාවයක් පිළිබිඹු වේ. පටු ගල් තීරයකින් පර්වතයට යම්තම් සම්බන්ධ වේ. නැගෙනහිර දෙසට මුහුණ ලා වැඩ හිඳින මේ පිළිමය අවටින් දිස්වන නිල් වනය කලා වැවෙන් වතුර ලැබූ සරු සාර කෙත් යායක්ව පැවති කල කලාවැවෙහි ඉවුරේ සිට බැලිය හැකි වූවා විය යුතුය.

උපුටා ගැනීම

මහදිසාවේ බණ්ඩාර ඇටිපොළ

http://www.danuma.lk/sinhala/index.php?option=com_content&view=article&id=15779%3A2010-06-14-06-55-14&catid=80%3Arelegion&Itemid=155&lang=si

පැරණි ස්ථූප සංරක්ෂණ ක්‍රම

 ශ්‍රී ලංකාවේ ආදීම ස්ථූප තැනීමට යොදාගත්තේ මැටි සහ ගඩොල් ය. දේවානම්පියතිස්ස ථුපාරාම ස්ථූපය එම ද්‍රව්‍යවලින් තැනු බව මහාවංශයේ සඳහන් වෙයි. දුට්ඨගාමණි රජු කරවු මහාථුපය ගිලා බැසිම වැළැක්විය හැකි වන සේ ගල්, ලෝහ, බදාම (ඛරසුදා), නවතින මැටි සහ තලතෙල්, මනෝසීල මිශ්‍රණය යොදා එය තනන ලදී. එහෙත් ස්ථූපයේ වැඩ කරන ලද්දේ ගඩොල් හා මැටි බදාම යොදා ගනිමින් ය. දුට්ඨගාමණි අභාවප්‍රාප්ත වන්නට පළමු මහාථුපයේ වැඩ අවසන් කළ නොහැකි විය. ඔහුගේ සොහොයරු සද්ධාතිස්ස ඉතිරි වැඩ එනම් ඡත්‍රය හා සුධා කර්මය (බදාම වැඩ) කරවා ඇත් පවුර ද කරවිය. මෙහි සුධා 9යන්න බදාම යන්න සඳහා යෙදේ. ස්ථූප මතුපිට යොදන ලද්දේ මුතු බෙල්ලන්ගේ සුණු හා තෙල් මිශ්‍ර සුධා විශේෂයකි. එය ශක්තිමත් බදාමයක් විය නොහැකිය. ඇතුළත වැඩ ගඩොල් හා මැටි බදාම වලින් කරන ලද්දේ වී නම් එවැනි ස්ථූප දිගු කලක් පවත්වා ගෙන යා නොහැකි වන්නට තිබුණි. මේ නිසා විටින් විට ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීම රජුන්ගේ ආගමික වැඩ අතර වැදගත් තැනක් ගත්තේය. ආගමික ගොඩනැගිලි ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමෙන් එසේ කරන්නාගේ ආයුෂ වැඩිවන බවට එකල පිළිගැනිමක් ද විය. ලඤ්ජතිස්ස ථුපාරාම ස්ථූපයට සිලා කඤ්චුකයක් කරවිය. ඔහු මිහින්තලේ කන්ඨක චේතියට ද සිලා කඤ්චුකයක් කරවිය. එහි වටිනාකම කහවණු ලක්ෂයකි. ථුපාරාම ස්ථූපයත් මිහින්තලේ කණ්ඨක ස්ථූපයත් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා යොදාගත් මෙම උපක්‍රමය පුරාවිද්‍යාත්මක අතින් බලන විට වඩාත් වැදගත් වෙයි. මැටි සහ ගඩොල් වලින් තනන ලද ස්ථූපයක් නොබෝ කලකින් ගරා වැටීමට ඉඩ තිබුණ නිසා එවැනි ස්ථූප ආරක්ෂා වන සේ ගලින් හා ගඩොලින් කඤ්චුක ආවර්ණ තැනිම මැනවයි අදහස් කළේ එවැනි ස්ථූපවල පෞරාණිකත්වය එසේ හෝ ආරක්ෂා කළ යුතුය යන අදහසින් විය යුතුයි. මෙබඳු අවස්ථාවක ආරක්ෂා කළ හැකිව තිබුණේ එම කඤ්චුකය තනන අවස්ථාව වන විට ස්ථූපයේ තිබුණ තත්වයයි. නුතන පුරාවිද්‍යාවට අනුව ද පැරණි ස්මාරකයක් සංරක්ෂණය කළ යුත්තේ මෙබඳුම අරමුණක් ඇතිවය. ගරා වැටුණ හෝ ගරා වැටීමට ඉඩ ඇති ස්ථූපයක් මුළුමණින්ම හෝ කොටස් වශයෙන් ඉවත් කොට එහි අලුතින් ස්ථූපයක් තැනිම මීට හාත්පසින් වෙනස් වු පුරා විද්‍යාව පිළිබඳ හැඟිමක් නැති අයගේ ක්‍රියාවකි. පුරාණ ස්ථූප සංරක්ෂණය සඳහා කඤ්චුක තැනිම අදත් සිදු වෙයි. මිරිසවැටි ස්ථූපයට එවැනි කඤ්චුකයක් ගඩොල්වලින් කරවූයේ ඉතා මෑතකදීය. ඉංජීනේරුවන්ගෙන් හරියට උපදෙස් ලබානොගෙන නැතහොත් ඉංජීනේරුවන්ගේ උපදෙස් නොසළකා හැර එම කඤ්චුකය තැනූ නිසා එහි වැඩ නිමවන්නට පළමු එය පිපිරී ගියේය. එහෙත් පැරණි රජවරුන් තැනු එකම කඤ්චුකයක් වත් එසේ පිපිරී ගිය බව වාර්තා වී නැත. මෙයින් අනාවරණයට වන්නේ එකල ඉංජීනේරු ශිල්පීන්ගේ උපදෙස් පරිදි එම කඤ්චුක කරවූ බවයි. දිගින් දිගටම සිංහල රජවරුන් පැරණි ස්ථූපවලට කඤ්චුක තැනීමට පෙළඹ වු කරුණ වන්නට ඇත්තේ එකල පැරණි ස්ථූප ආරක්ෂා කර ගන්නට හොඳ උපායක් ලෙස පෙනි යාමයි. සිංහල රජුන් ස්ථූප කඤ්චුක සඳහා යොදා ගත්තේ ගල් පමණක් නොවේ. වසභ රජු ගලම්බතිත්ථයෙහි ථුපයට ඉට්ඨක (ගඩොල්) කඤ්චුකයක් කරවිය. 1 වැනි උපතිස්ස රජු ථුපාරාම ථුපයට හේම (රන්) චුම්බට කඤ්චුකයක් කරවිය. ඉහත සඳහන් සාධකවලට අනුව පැරණි ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීමේ එක් උපායක් වශයෙන් එම ස්ථූප වසා ගල් ගඩොල් හා ලෝහ කඤ්චුක (ආවරණ) කරවු බව අනාවරණය වෙයි. ස්ථූප අලංකරණය සඳහා රෙදි හෝ දැල්වලින් කරවන ලද කඤ්චුක ගැන ද චුලවංශයේ එයි. එම කඤ්චුක සංරක්ෂණය සඳහා යෙදු කඤ්චුක සමග පටලවා ගැනිමෙන් වැළකීමට කල්පනාකාරී විය යුතුය. කලින් සඳහන් කළ ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා පැරණියන් යොදා ලත් ප්‍රථම හා හොඳම උපාය නොවෙයි. වඩාත් පැරණිම හා හොඳම ක්‍රමය වූයේ ථුපඝර, චේතියඝර යන නම්වලින් හැඳින්වෙන ගොඩනැගිල්ලකින් ස්ථූපය මුළුමනින්ම ආවරණය කිරීමයි. ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවස සිට ශ්‍රී ලංකාවේ ථුපඝර තනා තිබේ. එක්විටම ස්ථූපය හා ථුපඝරය තැනිමෙන් හෝ කලින් තනන ලද ස්ථූපයකට ථුපඝරය තැනිමෙන් මේ අරමුණ ඉටුකර ගෙන තිබේ. සිංහල බෞද්ධයන් මෙය ඉගෙන ගන්නට ඇත්තේ ඉන්දියාවෙන් විය යුතුයි. ආදිම ස්ථූප මැටියෙන් කරන ලද බැවින් ආරම්භයේදිම ඒවායේ ආරක්ෂාවට ගෙවල් තැනිම අවශ්‍ය සේ පිළිගෙන තිබුණ බව මෙයින් පෙනේ. මෙවැනි ගඩොල් තැනිය හැකි වූයේ කුඩා ස්ථූපවලට පමණි. විශාල ස්ථූප සංරක්ෂණය සඳහා මෙම උපාය යොදා ගත නොහැකි විය. ථුපාරාම හා ලංකාරාම ස්ථූප වලට මුලදී ථුපඝර නොවීය. වසභ රජු ථුපාරාම ස්ථූපයට ථුපඝරයක් කරවීය. 2 වැනි ආග්ගබෝධි දවස ථුපාරාම ස්ථූපය සම්බන්ධයෙන් වැදගත් පුවතක් චූලවංශයේ එයි. ඒ අනුව වෛතුල්‍යවාදින් සමග වාද කොට ඔවුන් පරාජය කළ පඩිවරයෙකු වු ජෝතිපාල හිමි ථුපාරාම ථුපය වඳින විට එහි කොටසක් කඩා වැටුණි. ඒ හිමි එවේලේම රජු කැදවා එය පෙන්විය. රජු සංවේගයට පැමිණ එදිනම සංරක්ෂණ වැඩ පටන් ගත්තේය. එම වැඩ පමා වන විට දෙවියෝ වැඩ පමා කළොත් ධාතුන් වහන්සේ රැගෙන යන බව රජුට කීහ. බියට පත් රජු දින කිපයකින් ස්ථූපයේ හා ථුපඝරයේ වැඩ නිම කරවිය. පර්යංකාසන තනවා ඒවා මත බුදු පිළිම 4 ක් ද තැබ්බවිය. ස්ථූපයේ රන් ඡත්‍රය ද ධාතුඝරයේ (ථුපඝරය මේ වන විට ධාතුඝරය බවට පත්ව තිබිණ) ශිලා හා දන්ත කර්ම ද කරවිය. ඇමවතිවරු කරඬු 109 ක් ධාතු ගෙට පිදූහ. රජු ධාතුගෙට ශ්‍රී ලංකාවම පිදුවේය. මේ පුවත අප කීප විටකින් වැදගත් වෙයි. නිසැකවම 2 වැනි අග්ගබෝධි දවස ථුපාරාම ස්ථූපයේ කොටසක් කඩා වැටුණේ එය ආවරනය කොට තනා තිබුණ ධාතුගෙය ද අබලන් වී තිබුණ නිසා විය යුතුය. රජු ස්ථූපයත් ධාතුගෙයත් දෙකම ප්‍රතිසංස්කරණය කරවිය. මේ අවස්ථාවේ දි කලින් තිබුණ ථුපඝරය ධාතුගෙයක් බවට පත්විම සැලකිය යුතු කරුණකි. වෙනත් පරිච්ඡේදයක විස්තර වශයෙන් දක්වා ඇති පරිදි ථුපඝරයක තේමාවට ස්ථූපය පමණි අයත් වන්නේ. ධාතුගෙයක තේමාවට මැද ස්තුපයත් එය වටා සතර දිසාවට මුහුණලා වැඩ හිඳින බුදු පිළිම 4 ක් ද අයත් වෙයි. මෙය මහායාන විශ්වව්‍යාපි ධර්මකාය සංකේතවත් කරන පංචධ්‍යානි බුද්ධ මණ්ඩලය ගුරු කොට ගෙන ඉදිරිපත් කරන ලද නව තේමාවකි. 2 වඅනි අග්ගබෝධි දවස වන විට ශ්‍රී ලංකාවේ මහායාන බුද්ධාගම ද පැවතිණ. මෙසේ ථුපාරාම ථුපය හා ථුපඝරය ප්‍රතිසංස්කරණයේ දි සමකාලින ආගමික පසුබිමට අනුකූලව එය කරන ලද බව මෙයින් ඔප්පු වෙයි. පැරණි ස්මාරකයක් ඒ පැරණි ස්වරූපය ආරක්ෂා වන සේ සංරක්ෂණය කිරීම එක් ක්‍රමයකි. පැරණි ස්මාරකයක් පැරණි ස්වරූපයට නවාංග එක් කොට ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම තවත් ක්‍රමයකි. මෙතෙක් අප සාකච්ඡා කළ කරුනු වලින් මේ දෙකම එකල පැවැති බව අනාවරණය වෙයි. ‍ඓතිහාසික වශයෙන් බලන විට ඒ දෙකේ වැදගත්කමක් තිබේ. පැරනි ස්මාරකයක් ඒ වු පරිද්දෙන්ම සංරක්ෂණය කිරීමෙන් හෝ එහි මුල් තත්වය හෝ එයට ආසන්න තේමාව, සැලැස්ම, ශිල්පක්‍රමය හා ද්‍රව්‍ය සංරක්ෂණය කළා වෙයි. පැරණි ස්මාරකයක් එය සංරක්ෂණය කරන අවධියේ සමාජ පිළිගැනිම් වලට අනුකුලව එහි තේමාවට, සැලැස්මට, ශිල්පක්‍රමයට හා ද්‍රව්‍යවලට අලුත් මුහුණුවරක් දී සංරක්ෂණය කිරීමෙන් එම ස්මාරකයේ මුල් ස්වභාවට වඩා සංරක්ෂණය කළ අවධියේ පැවැති තේමාව, සැලැස්ම ශිල්ප ක්‍රමය ද්‍රව්‍ය සංරක්ෂණය වෙයි. එය නිසි පරිදි වාර්තාගත කිරිමත් සමග කෙරෙනවා නම් වරදක් නැතයි එකල සිතෙන්නට ඇත. අද අප පුරාවස්තු දෙස බලන අන්දමට මෙය නොකළ යුත්තකි. සංරක්ෂණය කරන්නේ පුරාණ ස්මාරකයක් නම් සංරක්ෂණයේ අරමුණ විය යුත්තේ එහි මුල් ලක්ෂණ හැකි තරම් දුරට රැක ගැනිමයි. සංරක්ෂණය කරන කාලයේ පැවැති සමාජ පසුබිම එකල අලුතින් නිර්මාණය කරන ස්මාරකවල අන්තර්ගත වෙයි. එවැනි ගොඩනැගිලි සංරක්ෂණයෙන් එකල තත්වය රැකගත හැකි වන්නේය. පුරාවිද්‍යාව 19 සියවස පමණ ඇති වු විෂයකි. ඊට කලින් ශ්‍රී ලංකාවේ රජවරුන්ට නූතන පුරාවිද්‍යාඥයන්ට සමාන වැටහීමක් තිබිය නොහැකිය. එහෙත් පුරාණ ස්මාරක ආරක්ෂා කිරීම ඔවුන්ගේ වගකිමක් විය. එහිදි විහාල ස්ථූප ගරා වැටුණ විට හෝ සතුරන් විසින් විනාශ කළ විට සමකාලින ස්ථූප වාස්තු විද්‍යාවට හා ආගමික පිළිගැනිම් වලට අනුකූල වන සේ ප්‍රතිසංස්කරණය කර තිබේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මුල් ස්ථූපයේ සැළැස්ම, එය තැනිමට යොදා ගත් ද්‍රව්‍ය, එහි තැන්පත් කර ඇති පුජණිය වස්තු නව මුහුණුවරක් ගත්තේය. ඒ සමග පැරණි හා අලුත් දේවල් එකට මිශ්‍රණය විය. මුලින් ධාන්‍යාකාර හැඩයට තනා තිබුණ ථුපාරාම ස්ථූපය දැන් ඝණ්ටාකාර හැඩයෙන් යුක්ත වූයේ මේ නිසයි. මෙහිදි ස්ථූපවල උපරිභාගයේ ඇතිවි තිබෙන වෙනස්කම් විශේෂ සැළකිල්ලට යොමු විය යුතුය. මුල් කාලයේ මිරිසවැටි ථුපය, මහාථුපය, අභයගිරි හා ජේතවන ස්ථූප මුදුනේ වූයේ හතරැස් ගරාදි වැටක් හා එය මැද පිහිටුවන ලද ඡත්‍රදණ්ඩ හා ඡත්‍රයයි. 12 වැනි සියවසදි 1 වැනි පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් මේ ස්ථූප සංරක්ෂණය කරන අවධිය වන විට ස්ථූපය මුදුනේ හතරැස් ඝනයත්, දේවතා කොටුව, කොත්කැරැල්ල හා කොත ජනප්‍රිය වි තිබුණි. ඒ නිසා ඒ ජනප්‍රියත්වයට අනුව එම ස්ථූප තුන ප්‍රතිසංස්කරණය කර තිබේ. එසේ කිරීම නිසා එම ස්ථූප 12 වන සියවස කාලයේ ස්ථූප මෙන් විය. ආමණ්ඩගාමණි අබය රෝහණයෙහි නාග විහාරයෙහි දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ දෙවැනි සොහොයරු මහානාග කරවු චේතිය කලින් තිබුණ පරිදි (යථාධීතං) විශාල කර බැඳ වි යයි මහාවංස කතුවරයා කියයි. මෙයට අර්ථකථනයක් දෙන වංසත්ථප්පකාසිනි කතුවරයා පැරණි ස්ථූපය පෙර තිබු පරිද්දෙන් ම නැවත විශාල කරවී යයි කියයි. මෙයින් අදහස් කරන ලද්දේ කුමක්ද? යන්න සම්පූර්ණයෙන් පැහැදිලි නැත. එහෙත් පැරණි ස්ථූපය කලින් තිබුණ ආකාරයට ම තිබෙන්නට හැරිය බව නම් පැහැදිලිය. මෙහි විශාල කළා යන්නෙන් කීමට බලාපොරොත්තු වුයේ පැරණි ස්ථූපය ඒ අන්දමින් ම තිබිය දි එය ඇතුළත් කොට පැරණි සැළැස්මට අලුතින් ස්ථූපයක් කරවිම විය යුතුයි. මෙම කඤ්චුක ක්‍රමයේම තවත් පියවරක් ලෙස සැළකිය හැකිය. මේ පිළිබඳ මහාවංශයේත් වංසත්ථප්පකාසිනියේත් එන විස්තරයෙන් අවධාරණය වන්නේ, පැරණි ස්මාරක වෙනස් නොකර ආරක්ෂා කළ යුතු බවට ද එකළ පිළිගැනිමක් වු බවයි. එහෙත් එයට ප්‍රමුඛස්ථානය දුන් බවකට සාධක නැත. ගොඩනැගිලි හෝ ඒවායේ අංග කැඩි බිඳි ගිය විට ඒ තැන් කරවිම පටිසංඛරණ හෝ ඛණ්ඩඵුල්ල පටිසංඛරණ යන වචනවලින් හඳුන්වනු ලැබේ. කණිට්ඨතිස්ස අභයගිරි විහාරයේ මණිසෝම පිරිවෙනේ චේතියඝරය ද, අම්බත්ථලයෙහි චේතියඝරය ද. නාගදිපයෙහි චේතියඝරය ද, ප්‍රතිසංස්කරණය (පටිසංඛරණ) කරවිය. මෙයින් අදහස් වන්නේ තිබුණ ථුපඝර අලුතින් කරවිම නොවේ. තිබුණ ගොඩනැගිල්ලක කොටසක් විනාශ වී ගිය විට ගොඩනැගිල්ලේ එම කොටස අලුතින් කරවිම දැක්වීමේ දී නැවත කරවිය (පුනකාරයී) යනුවෙන් මහාවංශයේ සඳහන් වෙයි. කණිට්ඨතිස්ස අභයගිරි විහාරයේ දක්ඛිණමුල ආරාමයේ ද, මහියංගණ විහාරයේ ද, මහානාගතිස්ස ආරාමයේ ද, කල්‍යාණි විහාරයේ ද ථුපවල ඡත්‍ර කරවිය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ ද එම ස්ථූපවල මුලින් තිබුණු ඡත්‍ර විනාශ වි ගිය පසු නැවත අලුතින් ඒවා කරවිමයි. මේවා නවකම්ම යනුවෙන් හඳුන්වා ඇති අවස්ථා ද වෙයි. ධාතුසේන ලෝහපාසාදයේ දිරාගිය තැන් අලුත්වැඩියා කිරීම නවකම්ම වශයෙන් හැදින්වේ. දෙවැනි කස්සපචේතියෙහි (මහා චේතියෙහි) දිරාගිය තැන් සංරක්ෂණය (ජිණ්ණසංඛරී) කරවු බව කියවෙයි. ජිණ්ණසංඛරී හා නවං කම්මං කාරෙසි යන යෙදිම් දෙකම ඇති විට ඒ දෙක සමානාර්ථවත් සේ ගත නොහැකිය. දිරා ඇති තැන් සංරක්ෂණය හා කැඩි බිදි ගිය තැන් අලුතින් කරවිම යන අර්ථ දෙක ඒ ප්‍රයෝග දෙකින් අපේක්ෂා කෙරේ යයි සිතිය හැකිය. 6 වැනි අග්ගබෝධි ථුපාරාම ථුපඝරයේ දිරාපත් කොටස් අලුත්වැඩියා කොට අලුත් කණු යෙදුවේය. දිරාපත් තැන් අලුත්වැඩියා කිරීම යන අර්ථය සඳහා චූලවංශ කතුවරයා යොදා ගෙන ඇති වචනය පාකතික යන්නයි. ප්‍රකෘතිමත් කිරීම ඉන් අදහස් වෙයි. ප්‍රකෘතිය නම් මුලින් තිබුණ විධියයි. ඒ නිසා ථුපාරාම ථුපඝරයේ දිරාගිය දොරටු කලින් පැවැති අන්දමට අලුත්වැඩියා කළ බව ඉන් ඇඟවෙයි. පැරණි යුගයේ ශ්‍රී ලංකාවේ ස්ථූප සංරක්ෂණය කිරිමේ දි ඒවා ජීවමාන ස්මාරක වශයෙන් සැලකුවාට සැකයක් නැත. අටමස්ථාන හා සොළොස්මස්ථාන මුල් යුගයේ සිට අද දක්වා ම වන්දනාකරුවන් විසින් පුදනු ලැබේ. එම ස්ථාන සමහරක කරන ලද කැණිම්වලින් ලැබි ඇති හැම යුගයටම අයත් කාසි එම ස්ථාන දිගටම වන්දනා කරුවන්ගේ පුද පුජා ලැබු බව අනාවරණය කරයි. සමහර කාලවල මේ ස්මාරක නඩත්තු කිරීම සඳහා රාජානුග්‍රහය නොලැබි ඇත. විදේශ ආක්‍රමණ ඒවාට හේතු විය. කිසියම් ස්මාරකයක, විශේෂයෙන් ස්තුපයක සැලැස්ම වෙනස් නොකර ආරක්ෂා කර ගැනිම අවශ්‍ය යයි හැගුණ විට එම ස්මාරකයේ, ස්තුපයේ කුඩා ආදර්ශයක් තනා මුල් ස්තුපය අසළ තැන්පත් කරනලදි. මේ පිළිබඳ නිදසුන් වශයෙන් මහාථුපය(රුවන්වැලි සෑය), අභයගරි ස්ථූපය හා ජේතවන ස්ථූපය අසළින් ලැබුණ කුඩා ආදර්ශ ස්ථූප හෝ ඒවායේ අවශේෂ දැක්විය හැකිය. චූලවංසය කියන පරිදි (12 සියවසදී) නිශ්ශංකමල්ල රජු මහාචේතියේ කුඩා අනුරුවක් කරවා එම ස්ථූප මළුවේ තැන්පත් කරවිය. දැනටමත් එහි ඇති කුඩා ස්ථූපය එය විය යුතුයි. වර්තමාන මහාථුපය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරිමේ දි මෙය ආදර්ශයට ගන්නට ඇතැයි සිතමි.ඒ අනුව එම ආදර්ශ ස්ථූපය තනවා තැබිමේ අරමුණ ඉටුවි තිබේ. සියලුම ස්මාරකවලට මේ අන්දමින් නොසැලකුවත් වැදගත්ම යයි සිතු ස්ථූපවලට, යටත් පිරිසෙයින් මහාතුප තුනට එසේ සළකා ඇති බවට පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක තිබේ. අභයගිරි ස්තුපයට අතුරු පැත්තේ වාහල්කඩ අසළ එහි තැන්පත් කර තිබු වේදිකාව වෙයි. ජේතවන ස්තුපය අසළින් ද එම ස්තුපය සඳහා කරවන ලද ආදර්ශ ස්තුපයක ගර්භය සොයාගෙන තිබේ. මුල් ප්‍රධාන ස්ථූප ගරා වැටුණ කාලයක ඒවා නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කිරිමේ දි මෙම ස්ථූප ප්‍රයෝජනයට ගැනිම ස්ථූප සැළැස්ම සංරක්ෂණයට යෙදූ හොඳ උපායකි. ස්මාරක සංරක්ෂණයේ දි මුල් ගොඩනැගිලි සැලැස්ම හෝ එහි ශේෂ වි ඇති කොටස, ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය, චිත්‍ර, මූර්ති, කැටයම් හා ස්මාරකය අවට පරිසරය සංරක්ෂණය කළ යුතුය. පැරණියන් ද මේ ගැන එක්තරා අවබෝධයක් ඇති ව සිටි බවට සාධක තිබේ. ඒ අනුව ස්ථූපයක් තමන්ට දකින්නට ලැබුණ අන්දම මතුවටත් රැක ගැනිම සඳහා ඒම ස්ථූපයට ගෙයක් තැනිම හා ස්ථූපයට කඤ්චුක කරවීම ගැන මිට කලින් සාකච්ඡා කළෙමි.

ස්ථූපයක මුල් සැළැස්මේ සමහර අංග ආරක්ෂා කිරීමට පියවර ගත් අවස්ථා කිපයක් වෙයි. අභයගිරි ස්ථූපයේ හතරැස් කොටුවේ පිට පැති හතරේ ගරාදි වැටක බදාම මෝස්තරය වෙයි. හය එම ස්ථූපයේ මුලින් තිබුන උද්ධවේදිය සංකේතවත් කරයි. මහාථුපය උඩ පේසාවේ ද ගරාදි වැටක බදාම කැටයමක් තිබී සොයාගෙන තිබේ. එය එහි මුලින් තිබු අධෝවේදී නමන් හඳුන්වන ලද ගරාදි වැටේ ස්වරූපය පෙන්නුම් කරන්නකි.

උපුටා ගැනීම 

http://www.paramparikadenuma.lk/index.php?option=com_content&view=article&id=248&Itemid=208&lang=si

පියවරුන්ගේ දිනය අදයි

ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය අදට යෙදී තිබෙනවා.  සෑම වසරකම ජුනි මාසයේ තුන්වන ඉරිදා දිනයයි ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය ලෙස සැමරෙන්නේ. මෙය 1910 දී පමණ ඇමෙරිකාවෙන් ආරම්භ වූ බව සඳහන් 1916 පමණ වනවිට ඇමෙරිකාවේ ජනාධිපති වරයාවූ වුඞ්රෝ විල්සන් මෙය අත්‍යවශ්‍ය දින සැමරුමක් ලෙස සලකා කටයුතු කර තිබෙනවා. ලොව ඇතැම් රටවල් නොවැම්බර් මස 19 වන  ලෝක පියවරුන්ගේ දිනය සමරන බවද සිහිපත් කළ යුතුයි.

බටහිර රටවල් දරුවන් තම පියවරුන් වෙනුවෙන් විවිධ වැඩසටහන් සංවිධානය කර තිබෙනවා. හෙළ සංස්කෘතිය පදනම් කරගත් ශී‍්‍ර ලංකාවේ අපි දෙමාපියන්ට සැලකීම ජීවිත දර්ශනයක් කරගත් පිරිසක්. පියවරුන්ගේ දින සැමරුමට අපේ රටේ වැඩි අවධානයක් යොමු නොවූනත් මවුවරුන්ගේ දිනය නම් බොහෝ දෙනෙකු යෙහෙන් සමරනවා. මතු බුදුවන අම්මාට නියත විවරන දෙන දයාබර අප්පච්චී සමරන්නට වෙනම දිනයක් වේලාවක් අවශ්‍ය නැතිබව සත්‍යයක්. එහෙත් පිය සෙනෙහස අමතක වුනු යුගයක අද දිනයේදීවත් තම පියාගේ කරුණා මහිමය අපේ දරුවන් සිහිකරන්නේ නම් එය දහසක් පියවරුන්ගේ උන්නතියට හේතුවනු ඇත. 

උපුටා ගැනීම 

http://www.hirunews.lk/sinhala/85376/%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%80%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%9C%E0%B7%9A-%E0%B6%AF%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B6%BA-%E0%B6%85%E0%B6%AF%E0%B6%BA%E0%B7%92